Logowww.mari-language.com:ENGLISH | МАРЛА | ПО-РУССКИ
Тӱҥ лышташ » Текст корпуслан ӱзгар » Кече шочеш йӱдвелыште » 1. ЙӰДВЕЛ ӰЖЕШ / THE NORTH CALLS

Текст корпуслан ӱзгар - Кече шочеш йӱдвелыште - 1. ЙӰДВЕЛ ӰЖЕШ / THE NORTH CALLS

Тиде материал нерген кызыт англичан йылме дене веле лудаш лиеш. Марий ден руш версий ямдылалтеш да вашке савыкталтшаш.

Cyrillic | UPA | IPA

Previous Chapter | Next Chapter

[Instructions]

Ик кечын ме, кок марий журналист, кужу корныш — «оксан» Йӱдвелыш — тарванышна.
«Тетла тыге илаш ок лий, — манна.
— Шочмо Марий Элна мемнам ыш эветле гын, ала йот элыште пиалым муына.
Каена.
Ала нылле ийым эртымеке да пачерлан оксам ыштена».
Такшым меже Марий Мландынам пеш йӧратена, уло чонна дене, пашамат тыршенак, лийжак манын ыштышна, да ала-молан дыр тудлан утыш лекна.
А тарваненнаже Чукоткыш, континентышкыжат огыл, Арктика серыш — Певек олаш.
Тулеч вара мландыжат тетла уке.
Кӱшкыжӧ — Эрвел-Сибирь теҥыз, вараже Йӱдвел Иян океан, а эше умбакыже — Йӱдвел полюс.
Тыгай ола улмо нерген ала-кунам колалтын ыле изишак.
Но Анадырь гыч лач тиде олаш пашаш толаш темлыман серышым налмек (тылеч ончычшо мый Йӱдвелысе ныл олаш пашам кычалман серышым колтенам ыле: иктыжым — Анадырьыш), картыште ончальым гын, шинчамат каралтышым: чынак — тӱня тӱр, тетла нигуш каяш.
Ончалат картыш да вискалет: Певек деч Чукотка автономный округын столицыже Анадырь мартеже могай кутыш?!
Анадырь деч эн лишыл рӱдӧ ола-влак Магадан, Петропавловск-Камчатский улыт.
Но нине ола кокла Моско гыч Иркутск марте гай кутышыш шуэш!
Серышемлан вашмут гыч рашеме: «тӱня тӱрысӧ» издательстве-редакцийыш кок пашаеҥ кӱлеш: «Крайний Север» издательствын филиалжын директоржо-«Полярная звезда» газетын редакторжо да корреспондент.
— Ну мо, Геннадий, кает мо? — йодам кужу корныш пырля погынымо нерген мутланен келшыме марий поэт Геннадий Сабанцев деч!
— Мый кеч сарыш каяш ямде улам,— манеш садет.
— Сарышкыжак ок кӱл, тушто пуштын кертыт.
Но Певекат — тӱр деч тӱр!
Умбакыже ошмаска да Северный полюс гына! — воштылам.
— Садак каем! — товатла йолташем.
Келшышна.
Тыгаяк вашмутым пуышна.
Серен кодымо саде мутланымаш деч ик ий вара отпускыш мийыше Геннадий Сабанцевын «Ончыко» журналлан (2004 ий, 9 №) пуымо интервьюж гыч ужашым темлынемак.
Манмыла, историйым лугаш огеш лий.
Интервьюм налше Юрий Галютин тыгай йодышым пуа: «Тӱр Йӱдйымак каяш, Певек олашке, Йӱдйымал Иян океан тӱрыш миен шинчаш, можо вара тыйым таратыш, Геннадий тос?»
А Геннадийже тыгерак вашешта: «Мый ик жап эсогыл шокшо точкыласе иктаж войнашкат каяш рат улам ыле.
Ешем пукшаш-йӱкташ кӱлеш!
Тыште писатель да журналист сомыл дене кӱлеш семын ончаш нимогай йӧн кодын огыл, куш от ончал — то парым, то налогын почын шындыме рож, тӱлышаш, тӱлышаш, тӱлышаш...
А ватемже, а йочамже?!
Суртым кучыман адак, ну, пачерым.
Сарышкыже каяш шучкырак дыр, шоналтышым.
Икана «Марий Эл» газетыште ыштыме годым Юрий Соловьев дене кутыралтен колтышым: ала, манам, пиалым кычалаш каен ончаш?
Тый вет палет марий йомакым, тыгак маналтеш: «Кузе марий пиалым кычалын».
Йӱдвелыште журналист пашам кычал ончаш Юрий Ильич кӧныш да шке ӱмбакше нале.
Шотлан лекте вет!
Анадырь ола гыч вашмут тольо.
Чукоткын ик районышкыжо, лачым ойлаш гын, Чаун районышто Певек олашке журналист да директор-редактор кӱлеш улмаш».
Тыште ала интервьюм пуышыжо ончыкрак лекнеже улмаш, ала интервьюм налшыже раш умылен шуктен огыл, ом пале.
Но коктынат изишак йоҥылыш лийыныт.
Чукоткысо илыш нерген сайынрак пален налаш манын, Интернетышкат пурем, но тушто увер шагал да адакшым «чонан» огыл.
Садлан телевизорымат ончем, программыште саде мланде нерген каласкалыше передачым кычалам.
Уке.
Но икана ушышкем ала-кузе эше ӱмаштак, ноябрьыште чай, ончыктымо да варажым шке семынем воштылалме телеувер толын пурыш: передаче Чукоткышто школ-влакын телылан кузерак ямдылалтме нерген рашемден.
Пӧрт-влак йырваш лум пургыжышто йомын пытеныт, калык поран деч шылаш толаша, шӱшаштым нӧлтен, вуйге капеш йомын ошкылеш, пӱчӧ-влак кудалыштыт...
Мучашлан диктор тыгерак иктешла: вашке Чукоткышто теле тӱҥалеш...
Але вара кызыт гына телым огыл ончыктышт?
Ӧрмаш...
Йолташ-влак, Гена дене коктын Чукоткыш тарванымына нерген пален налмек, тӱрлыжымат ойлышташ тӱҥальыч.
Иктыже «нуным ондаленыт» манеш.
Весыже тыгерак шокта: «Ораде-шамыч, армийыштат лийын огытыл.
Куш тарваненыт, ала?» Тиде, векат... ала-могай дыр йылманже.
А кумшыжо туныкташ пижын: «Пеленда шокшо вургемым шукырак налза.
Тулупым мойн...
Уке гын ий комыляш савырнен возыда.
Кушто илаш тӱҥалмыда нерген паледа уке?
Шонданже уремыштак огыл дыр?
Паледа анекдотым, чукчан шондан омсаштыже кузе возымо?
«Шальыч — ийсӱсетым лукыш шогалте».
Тыгайжак ынже лий».
А эше весыже, У Торъял гыч мыскараче марий (шочынжо Шернур-Кукнур вел гыч) Валерий Киткаев тыгерак ойла: «Тый, Юра, палем, шолашке коштдымо улат койо.
Кӧ пала, ала такшым йыштракын куржталат?
Кеч-мо гынат эскералте тушто.
Чукча деке унала мийымет годымжо озаже ватыжым темлаш тӱҥалеш гын, пешыжак тореш ит лий.
Чукча-шамыч уналан эн ондак пелашыштым пагалымаш семын темлат вет.
Йӱлашт тыгай.
Тореш лияш ок лий.
Келша мо тылат, мутлан, унала толшо йолташетын темлыме чарка деч тореш лиймыже?
Пагалыдымаш тиде.
Чукчаланат тыгак ынде...»
Чылан тӱрлӧ могырым «туныктат».
Пуйто нуно пел ӱмырыштым Чукоткышто илен эртареныт.
Мый гына нимом ом пале.
Конешне, тушто лийын омыл дык...
— А палет,— адакат весе каласкала,— мый тыгай историйым колынам.
Икана, манеш, чукча корныштыжо ошмаскам вашлийын.
Тунам саде чукчат писын гына пушеҥге вуйыш кӱзен шинчын.
А пушеҥге вуйышто вес маска шинчен улмаш.
Ужын колтен саде чукчат ошмаскатым да лӱдмыж дене тудын муныжым руалтен.
Маскан ӧрт лектын, вигак мландӱмбаке шӱм шогалын камвозын.
— Ала-мом куктыштат, — ойлем мыскарачылан.
— Ошмаска илыме кундемыште могай пушеҥге кушкеш, ораде?
— Ала дыр ынде.
Ужын омыл.
Тушто илаш пӱрен огыл.
Но мый рашымак колынам: маскан, маныт, эн лушкыдо вер — муныжо.
Садлан тыйым саде маскат авырыме годым шылын от шукто гын, тудым эн ондак муныж гыч руалташ тырше, муныж гычак!..
Пӱтырал тудым сайынрак.
Тыгодым маскан шӱмжӧ вигак шелеш, маныт.
Палем мый, колынам...
Адак весе ойла: «Колынат, Юра, чукча нерген тыгай анекдотым?
Чукча Москошко миен.
Мӧҥгыжӧ пӧртылынат, каласкала: «Чукча Москошто лийын, чукча ушан лийын, ынде тудо чыла пала.
Карл, Маркс, Фридрих, Энгельс ныл еҥ огыл, а кокыт улмаш, а «слава КПСС» — воопше айдеме огыл».
Але весе: «Еврей ден чукча икана кином ончаш каеныт.
Кинон ик сценыштыже ик ӱдырамаш витлымше пачаш гыч тӧршташ ямдылалтеш.
Тыгодым чукча еврейлан ойла: «Тӧршта але уке — айда шӱдӧ теҥгелан ӱчашена.
Мый манам, ок тӧрштӧ».
«Тӧршта», — манеш еврей.
Ӱчашат.
Сюжет почеш ӱдырамаш содыки тӧршта да лапашыш савырна.
Еврей, конешне, сеҥышыш лектеш, но окса деч тореш лиеш: «Умылет, мый ӱдырамашын тӧрштымыжым ончычак паленам, вет мый тиде кином кокымшо гана ончем».
«Мыят кокымшо гана ончем, — вашешта чукча.
— Но, шонышым, ынде ушым налын, молан кокымшо гана тӧршташ?..»
Вот тыгай томаша...


Admin login:

[Search]

1 — 1


Ик кечын ме, кок марий журналист, кужу корныш — «оксан» Йӱдвелыш — тарванышна.

Ик
Ик
ик
one
nm
кечын
кечын
кечын
daily
av
ме,
ме
ме
1PL
pr
кок
кок
кок
two
nm
марий
марий
марий
Mari
no
журналист,
журналист
журналист
journalist
no
кужу
кужу
кужу
long
ad
корныш —
корны-ш
корно-ш
road-ILL
no-case
«оксан»
окса-н
окса-ан
money-with
no-deriv.ad
Йӱдвелыш —
Йӱдвел-ыш
йӱдвел-ш
north-ILL
no-case
тарванышна.
тарваны-ш-на
тарване-ш-на
move-PST1-1PL
vb2-tense-pers

One day we, two Mari journalists, set off on a long journey to the rich North.

1 — 2


«Тетла тыге илаш ок лий, — манна.

«Тетла
Тетла
тетла
any.more
av
тыге
тыге
тыге
so
av
илаш
ил-аш
иле-аш
live-INF
vb2-inf
ок
ок-Ø
ок-Ø
NEG-3SG
vb-pers
лий, —
лий-Ø
лий-Ø
be-CNG
vb1-conn
манна.
ман-на
ман-на
say-PST1.1PL
vb1-tense.pers

We can't live like this anymore, we said

1 — 3


— Шочмо Марий Элна мемнам ыш эветле гын, ала йот элыште пиалым муына.

Шочмо
Шоч-мо
шоч-мЕ
be.born-PTCP.PASS
vb1-ad
Марий
Марий
марий
Mari
no
Элна
Эл-на
эл-на
land-1PL
no-poss
мемнам
мем-на-м
ме-на-м
1PL-1PL-ACC
pr-poss-case
ыш
ы-ш-Ø
ы-ш-Ø
NEG-PST-3SG
vb-tense-pers
эветле
эветле
эветле
fussy
ad
гын,
гын
гын
if
co
ала
ала
ала
maybe
pa
йот
йот
йот
unfamiliar
ad
элыште
эл-ыште
эл-штЕ
land-INE
no-case
пиалым
пиал-ым
пиал-м
happiness-ACC
no-case
муына.
му-ына
му-на
find-1PL
vb1-pers

If our homeland our Mari El doesn't feed or nourish us, maybe we will go find happinesss in a foreign land

1 — 4


Каена.

Каена.
Ка[й]-ена
кае-ена
go-1PL
vb2-pers

Let's go.

1 — 5


Ала нылле ийым эртымеке да пачерлан оксам ыштена».

Ала
Ала
ала
maybe
pa
нылле
нылле
нылле
forty
nm
ийым
ий-ым
ий-м
year-ACC
no-case
эртымеке
эрты-меке
эрте-меке
pass-CVB.PRI
vb2-adv
да
да
да
and
co
пачерлан
пачер-лан
пачер-лан
flat-DAT
no-case
оксам
окса-м
окса-м
money-ACC
no-case
ыштена».
ышт-ена
ыште-ена
do-1PL
vb2-pers

Maybe after 40 years have passed, we will make enough money for an appartment.

1 — 6


Такшым меже Марий Мландынам пеш йӧратена, уло чонна дене, пашамат тыршенак, лийжак манын ыштышна, да ала-молан дыр тудлан утыш лекна.

Такшым
Такшым
такшым
generally
av
меже
ме-же
ме-жЕ
1PL-3SG
pr-poss
Марий
Марий
марий
Mari
no
Мландынам
Мланды-на-м
мланде-на-м
land-1PL-ACC
no-poss-case
пеш
пеш
пеш
very
av
йӧратена,
йӧрат-ена
йӧрате-ена
love-1PL
vb2-pers
уло
уло
уло
whole
ad
чонна
чон-на
чон-на
soul-1PL
no-poss
дене,
дене
дене
with
po
пашамат
паша-м-ат
паша-м-ат
work-ACC-and
no-case-enc
тыршенак,
тырш-ен-ак
тырше-ен-ак
try-CVB-STR
vb2-adv-enc
лийжак
лий -ж -ак
лий -жЕ -ак
be -IMP.3SG-STR
vb1 -mood.pers-enc
манын
ман-ын
ман-н
say-CVB
vb1-adv
ыштышна,
ышты-ш-на
ыште-ш-на
do-PST1-1PL
vb2-tense-pers
да
да
да
and
co
ала-молан
ала-мо -лан
ала-мо -лан
something -DAT
pr -case
дыр
дыр
дыр
probably
pa
тудлан
туд-лан
тудо-лан
3SG-DAT
pr-case
утыш
уты -ш
уто -ш
excess -ILL
no -case
лекна.
лек-на
лект-на
go-PST1.1PL
vb1-tense.pers

All in all we loved our Mari El very much with all our heart, we did our work with great effort, and for some reason it was not enough (we became unnecessary to it).

1 — 7


А тарваненнаже Чукоткыш, континентышкыжат огыл, Арктика серыш — Певек олаш.

А
А
а
and
co
тарваненнаже
тарван-ен-на-же
тарване-ен-на-жЕ
move-PST2-1PL-3SG
vb2-tense-pers-poss
Чукоткыш,
Чукоткы -ш
Чукотка -ш
Chukotka -ILL
na -case
континентышкыжат
континент-ышкы-ж-ат
континент-шкЕ-жЕ-ат
continent-ILL-3SG-and
no-case-poss-enc
огыл,
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn
Арктика
Арктика
Арктика
Arktika
na
серыш —
сер-ыш
сер-ш
shore-ILL
no-case
Певек
Певек
Певек
Pevek
na
олаш.
ола-ш
ола-ш
city-ILL
no-case

And we moved to Chukotka not to the continent but to the shores of the Arctic to the city of Pevek.

1 — 8


Тулеч вара мландыжат тетла уке.

Тулеч
Тулеч
тулеч
from.that
av
вара
вара
вара
then
av
мландыжат
мланды-ж-ат
мланде-жЕ-ат
land-3SG-and
no-poss-enc
тетла
тетла
тетла
any.more
av
уке.
уке
уке
no
pa

After that there is not even land anymore

1 — 9


Кӱшкыжӧ — Эрвел-Сибирь теҥыз, вараже Йӱдвел Иян океан, а эше умбакыже — Йӱдвел полюс.

Кӱшкыжӧ —
Кӱшкы -жӧ
кӱшкӧ -жЕ
up -3SG
av -poss
Эрвел-Сибирь
Эрвел-Сибирь
эрвелСибирь
eastSiberia
nopn
теҥыз,
теҥыз
теҥыз
sea
no
вараже
вара-же
вара-жЕ
pole-3SG
no-poss
Йӱдвел
Йӱдвел
йӱдвел
north
no
Иян
И[й]-[а]н
ий-ан
ice-with
no-deriv.ad
океан,
океан
океан
ocean
no
а
а
а
and
co
эше
эше
эше
yet
av
умбакыже —
умбакы-же
умбаке-жЕ
far-3SG
av-poss
Йӱдвел
Йӱдвел
йӱдвел
north
no
полюс.
полюс
полюс
pole
no

Above that - the Eastern Siberian Sea - the Northern Icy ~ Arctic Ocean and even further the North Pole.

1 — 10


Тыгай ола улмо нерген ала-кунам колалтын ыле изишак.

Тыгай
Тыгай
тыгай
such
ad
ола
ола
ола
city
no
улмо
ул-мо
ул-мЕ
be-PTCP.PASS
vb1-ad
нерген
нерген
нерген
about
po
ала-кунам
ала-кунам
ала-кунам
sometime
av
колалтын
кол-алт-ын-Ø
кол-алт-н-Ø
hear-REF-PST2-3SG
vb1-deriv.v-tense-pers
ыле
ыл-'е
ул-Е
be-PST1.3SG
vb1-tense.pers
изишак.
изи -ш -ак
изи -ш -ак
small -ILL-STR
ad -case-enc

At some point something was heard ~ said about the existence of this city.

1 — 11


Но Анадырь гыч лач тиде олаш пашаш толаш темлыман серышым налмек (тылеч ончычшо мый Йӱдвелысе ныл олаш пашам кычалман серышым колтенам ыле: иктыжым — Анадырьыш), картыште ончальым гын, шинчамат каралтышым: чынак — тӱня тӱр, тетла нигуш каяш.

Но
Но
но
but
co
Анадырь
Анадырь
Анадырь
Anadyŕ
na
гыч
гыч
гыч
from
po
лач
лач
лач
just
pa
тиде
тиде
тиде
this
pr
олаш
ола-ш
ола-ш
city-ILL
no-case
пашаш
паша-ш
паша-ш
work-ILL
no-case
толаш
тол-аш
тол-аш
come-INF
vb1-inf
темлыман
темлы-м-ан
темле-мЕ-ан
offer-PTCP.PASS-with
vb2-ad-deriv.ad
серышым
серыш-ым
серыш-м
letter-ACC
no-case
налмек
нал-мек
нал-мек
take-CVB.PRI
vb1-adv
(тылеч
тылеч
тылеч
from.this
av
ончычшо
ончыч -шо
ончыч -жЕ
from.in.front.of -3SG
av -poss
мый
мый
мый
1SG
pr
Йӱдвелысе
Йӱдвел-ысе
йӱдвел-сЕ
north-ADJ
no-deriv.ad
ныл
ныл
ныл
four
nm
олаш
ола-ш
ола-ш
city-ILL
no-case
пашам
паша-м
паша-м
work-ACC
no-case
кычалман
кычал-м-ан
кычал-мЕ-ан
search-PTCP.PASS-with
vb1-ad-deriv.ad
серышым
серыш-ым
серыш-м
letter-ACC
no-case
колтенам
колт-ен-ам
колто-ен-ам
send-PST2-1SG
vb2-tense-pers
ыле:
ыл-'е
ул-Е
be-PST1.3SG
vb1-tense.pers
иктыжым —
икты -жы -м
икте -жЕ -м
one -3SG-ACC
nm -poss-case
Анадырьыш),
Анадырь -ыш
Анадырь -шкЕ
Anadyŕ -ILL
na -case
картыште
карт-ыште
карт-штЕ
map-INE
no-case
ончальым
ончал-ьым
ончал-ым
look-PST1.1SG
vb1-tense.pers
гын,
гын
гын
if
co
шинчамат
шинча-м-ат
шинча-м-ат
eye-ACC-and
no-case-enc
каралтышым:
каралты-ш-ым
каралте-ш-ым
open.wide-PST1-1SG
vb2-tense-pers
чынак —
чын -ак
чын -ак
truth -STR
no -enc
тӱня
тӱня
тӱня
world
no
тӱр,
тӱр
тӱр
edge
no
тетла
тетла
тетла
any.more
av
нигуш
н'игуш
н'игуш
nowhere
av
каяш.
ка[й]-[а]ш
кае-аш
go-INF
vb2-inf

After we had received a letter from Anadyr with an offer to come to the city to work (before this I had sent letters to four Northern cities where I asked for work) one of them to Anadyr) if I looked at the map, my eyes opened wide, really the edge of the world, one cannot go any further.

1 — 12


Ончалат картыш да вискалет: Певек деч Чукотка автономный округын столицыже Анадырь мартеже могай кутыш?!

Ончалат
Ончал-ат
ончал-ат
look-2SG
vb1-pers
картыш
карт-ыш
карт-ш
priest-ILL
no-case
да
да
да
and
co
вискалет:
вискал-ет
вискале-ет
measure-2SG
vb2-pers
Певек
Певек
Певек
Pevek
na
деч
деч
деч
from
po
Чукотка
Чукотка
Чукотка
Chukotka
na
автономный
автономный
автономный
autonomous
ad
округын
округ-ын
округ-н
okrug-GEN
no-case
столицыже
столицы-же
столице-жЕ
capital-3SG
no-poss
Анадырь
Анадырь
Анадырь
Anadyŕ
na
мартеже
марте-же
марте-жЕ
up.to-3SG
po-poss
могай
могай
могай
what.sort.of
ad
кутыш?!
кут -ыш
кут -ш
length -ILL
no -case

You look at the map and you measure from Pevek to the capital of the Chukotka autonomous okrug, anadyr, how far would that be?

1 — 13


Анадырь деч эн лишыл рӱдӧ ола-влак Магадан, Петропавловск-Камчатский улыт.

Анадырь
Анадырь
Анадырь
Anadyŕ
na
деч
деч
деч
from
po
эн
эн
эн
SUP
pa
лишыл
лишыл
лишыл
close
ad
рӱдӧ
рӱдӧ
рӱдӧ
center
no
ола-влак
ола-влак
ола-влак
city-PL
no-num
Магадан,
Магадан
Магадан
Magadan
na
Петропавловск-Камчатский
Петропавловск- Камчатский
Петропавловск Камчатский
Petropavlovsk Kamchatskiy
na na
улыт.
ул-ыт
ул-ыт
be-3PL
vb1-pers

The municipal center closest to Anadyr are Magadan, Petropavlosk-Kamchatskiy.

1 — 14


Но нине ола кокла Моско гыч Иркутск марте гай кутышыш шуэш!

Но
Но
но
but
co
нине
нине
нине
these
pr
ола
ола
ола
city
no
кокла
кокла
кокла
distance
no
Моско
Моско
Моско
Moscow
pn
гыч
гыч
гыч
from
po
Иркутск
Иркутск
Иркутск
Irkutsk
na
марте
марте
марте
up.to
po
гай
гай
гай
like
po
кутышыш
кутыш -ыш
кутыш -ш
length -ILL
no -case
шуэш!
шу-эш
шу-еш
reach-3SG
vb1-pers

But the distance between these cities is like the distance between Moscow and Irkutsk.

1 — 15


Серышемлан вашмут гыч рашеме: «тӱня тӱрысӧ» издательстве-редакцийыш кок пашаеҥ кӱлеш: «Крайний Север» издательствын филиалжын директоржо-«Полярная звезда» газетын редакторжо да корреспондент.

Серышемлан
Серыш-ем-лан
серыш-ем-лан
letter-1SG-DAT
no-poss-case
вашмут
вашмут
вашмут
answer
no
гыч
гыч
гыч
from
po
рашеме:
раш -ем -е
раш -ем -Е
clear -TRANS-PST1.3SG
ad -deriv.v-tense.pers
«тӱня
тӱня
тӱня
world
no
тӱрысӧ»
тӱр-ысӧ
тӱр-сЕ
edge-ADJ
no-deriv.ad
издательстве-редакцийыш
издательстве-редакций-ыш
издательствередакций-ш
publishing.houseediting-ILL
nono-case
кок
кок
кок
two
nm
пашаеҥ
пашаеҥ
пашаеҥ
worker
no
кӱлеш:
кӱл-еш
кӱл-еш
be.necessary-3SG
vb1-pers
«Крайний
Крайний
Крайний
Krayniy
na
Север»
Север
Север
Sever
na
издательствын
издательствы-н
издательстве-н
publishing.house-GEN
no-case
филиалжын
филиал-жы-н
филиал-жЕ-н
subsidiary-3SG-GEN
no-poss-case
директоржо-«Полярная
директор-жо- Полярная
директор-жЕ Полярная
director-3SG Pol'arnaya
no-poss na
звезда»
звезда
звезда
star
no
газетын
газет-ын
газет-н
newspaper-GEN
no-case
редакторжо
редактор-жо
редактор-жЕ
editor-3SG
no-poss
да
да
да
and
co
корреспондент.
корреспондент
корреспондент
correspondent
no

It became clear from the answer to my letter two workers were needed for the publishing house and editorial office "edge of the world": director of the branch of the publishing house "Krainiy Sever" and a editor and correspondent of the newspaper "Polyarnaya zvezda ~ Northern Star".

1 — 16


— Ну мо, Геннадий, кает мо? — йодам кужу корныш пырля погынымо нерген мутланен келшыме марий поэт Геннадий Сабанцев деч!

Ну
Ну
ну
well
pa
мо,
мо
мо
INT
pa
Геннадий,
Геннадий
Геннадий
Gennadiy
na
кает
ка[й]-ет
кае-ет
go-2SG
vb2-pers
мо? —
мо
мо
INT
pa
йодам
йод-ам
йод-ам
ask-1SG
vb1-pers
кужу
кужу
кужу
long
ad
корныш
корны-ш
корно-ш
road-ILL
no-case
пырля
пырля
пырля
together
av
погынымо
погыны-мо
погыно-мЕ
gather-PTCP.PASS
vb2-ad
нерген
нерген
нерген
about
po
мутланен
мутлан-ен
мутлане-ен
talk-CVB
vb2-adv
келшыме
келшы-ме
келше-мЕ
appeal.to-PTCP.PASS
vb2-ad
марий
марий
марий
Mari
no
поэт
поэт
поэт
poet
no
Геннадий
Геннадий
Геннадий
Gennadiy
na
Сабанцев
Сабанцев
Сабанцев
Sabancev
na
деч!
деч
деч
from
po

'"So then, Gennadiy, you going" I ask from the Mari poet Gennadiy Sabatsev who had agreed to join me on this long journey together.

1 — 17


— Мый кеч сарыш каяш ямде улам,— манеш садет.

Мый
мый
мый
1SG
pr
кеч
кеч
кеч
even.if
co
сарыш
сар-ыш
сар-ш
war-ILL
no-case
каяш
ка[й]-[а]ш
кае-аш
go-INF
vb2-inf
ямде
ямде
ямде
ready
ad
улам,—
ул-ам
ул-ам
be-1SG
vb1-pers
манеш
ман-еш
ман-еш
say-3SG
vb1-pers
садет.
сад-ет
саде-ет
that-2SG
pr-poss

'"I am ready to even go to war", he said.

1 — 18


— Сарышкыжак ок кӱл, тушто пуштын кертыт.

Сарышкыжак
Сар-ышкы-ж-ак
сар-шкЕ-жЕ-ак
war-ILL-3SG-STR
no-case-poss-enc
ок
ок-Ø
ок-Ø
NEG-3SG
vb-pers
кӱл,
кӱл-Ø
кӱл-Ø
be.necessary-CNG
vb1-conn
тушто
тушто
тушто
there
av
пуштын
пушт-ын
пушт-н
kill-CVB
vb1-adv
кертыт.
керт-ыт
керт-ыт
be.able.to-3PL
vb1-pers

You don't have to go to war, you could be killed there.

1 — 19


Но Певекат — тӱр деч тӱр!

Но
Но
но
but
co
Певекат —
Певек -ат
Певек -ат
Pevek -and
na -enc
тӱр
тӱр
тӱр
edge
no
деч
деч
деч
from
po
тӱр!
тӱр
тӱр
edge
no

But even Pevek is the very edge!

1 — 20


Умбакыже ошмаска да Северный полюс гына! — воштылам.

Умбакыже
Умбакы-же
умбаке-жЕ
far-3SG
av-poss
ошмаска
ошмаска
ошмаска
polar.bear
no
да
да
да
and
co
Северный
Северный
Северный
Severnyy
na
полюс
полюс
полюс
pole
no
гына! —
гына
гына
only
pa
воштылам.
воштыл-ам
воштыл-ам
laugh-1SG
vb1-pers

Beyond that there are only polar bears and the North Pole, I laugh.

1 — 21


— Садак каем! — товатла йолташем.

Садак
Садак
садак
all.the.same
pa
каем! —
ка[й]-ем
кае-ем
go-1SG
vb2-pers
товатла
товатл-а
товатле-а
swear-3SG
vb2-pers
йолташем.
йолташ-ем
йолташ-ем
friend-1SG
no-poss

I go all the same my friend, I promise.

1 — 22


Келшышна.

Келшышна.
Келшы-ш-на
келше-ш-на
appeal.to-PST1-1PL
vb2-tense-pers

We agreed

1 — 23


Тыгаяк вашмутым пуышна.

Тыгаяк
Тыга[й] -[а]к
тыгай -ак
such -STR
ad -enc
вашмутым
вашмут-ым
вашмут-м
answer-ACC
no-case
пуышна.
пуы-ш-на
пуо-ш-на
give-PST1-1PL
vb2-tense-pers

And we replied like that.

1 — 24


Серен кодымо саде мутланымаш деч ик ий вара отпускыш мийыше Геннадий Сабанцевын «Ончыко» журналлан (2004 ий, 9 №) пуымо интервьюж гыч ужашым темлынемак.

Серен
Сер-ен
сере-ен
write-CVB
vb2-adv
кодымо
коды-мо
кодо-мЕ
leave-PTCP.PASS
vb2-ad
саде
саде
саде
that
pr
мутланымаш
мутланы-маш
мутлане-маш
talk-NMLZ
vb2-deriv.n
деч
деч
деч
from
po
ик
ик
ик
one
nm
ий
ий
ий
year
no
вара
вара
вара
then
av
отпускыш
отпуск-ыш
отпуск-ш
vacation-ILL
no-case
мийыше
мийы-ше
мие-шЕ
come-PTCP.ACT
vb2-ad
Геннадий
Геннадий
Геннадий
Gennadiy
na
Сабанцевын
Сабанцев -ын
Сабанцев -н
Sabancev -GEN
na -case
«Ончыко»
Ончыко
ончыко
forward
av
журналлан
журнал-лан
журнал-лан
magazine-DAT
no-case
(2004
2004
2004
2004
nm
ий,
ий
ий
year
no
9 №)
9
9
9
nm
пуымо
пуы-мо
пуо-мЕ
give-PTCP.PASS
vb2-ad
интервьюж
интервью-ж
интервью-жЕ
interview-3SG
no-poss
гыч
гыч
гыч
from
po
ужашым
ужаш-ым
ужаш-м
part-ACC
no-case
темлынемак.
темлы-не-м-ак
темле-не-м-ак
offer-DES-1SG-STR
vb2-mood-pers-enc

I would like to offer a part of an interview that G. S. who had gone on leave one year after this conversation that was written down here which he gave to the magazine "Onchyko" (year 2004, #9).

1 — 25


Манмыла, историйым лугаш огеш лий.

Манмыла,
Ман-мы-ла
ман-мЕ-ла
say-PTCP.PASS-COMP
vb1-ad-case
историйым
историй-ым
историй-м
history-ACC
no-case
лугаш
луг-аш
луго-аш
mix-INF
vb2-inf
огеш
ог-еш
ог-еш
NEG-3SG
vb-pers
лий.
лий-Ø
лий-Ø
be-CNG
vb1-conn

As one says, one shouldn't mix up stories.

1 — 26


Интервьюм налше Юрий Галютин тыгай йодышым пуа: «Тӱр Йӱдйымак каяш, Певек олашке, Йӱдйымал Иян океан тӱрыш миен шинчаш, можо вара тыйым таратыш, Геннадий тос?»

Интервьюм
Интервью-м
интервью-м
interview-ACC
no-case
налше
нал-ше
нал-шЕ
take-PTCP.ACT
vb1-ad
Юрий
Юрий
Юрий
Yuriy
na
Галютин
Галютин
Галютин
Gal'utin
na
тыгай
тыгай
тыгай
such
ad
йодышым
йодыш-ым
йодыш-м
question-ACC
no-case
пуа:
пу-а
пуо-а
give-3SG
vb2-pers
«Тӱр
Тӱр
тӱр
edge
no
Йӱдйымак
Йӱдйымак
йӱдйымак
into.the.north
av
каяш,
ка[й]-[а]ш
кае-аш
go-INF
vb2-inf
Певек
Певек
Певек
Pevek
na
олашке,
ола-шке
ола-шкЕ
city-ILL
no-case
Йӱдйымал
Йӱдйымал
йӱдйымал
north
no
Иян
И[й]-[а]н
ий-ан
ice-with
no-deriv.ad
океан
океан
океан
ocean
no
тӱрыш
тӱр-ыш
тӱр-ш
edge-ILL
no-case
миен
ми[й]-ен
мие-ен
come-CVB
vb2-adv
шинчаш,
шинч-аш
шинч-аш
sit.down-INF
vb1-inf
можо
мо -жо
мо -жЕ
what -3SG
pr -poss
вара
вара
вара
then
av
тыйым
тый-ым
тый-м
2SG-ACC
pr-case
таратыш,
тараты-ш-Ø
тарате-ш-Ø
incline.to-PST1-3SG
vb2-tense-pers
Геннадий
Геннадий
Геннадий
Gennadiy
na
тос?»
тос
тос
friend
no

The person giving the interview Y. G. asked the following question: My friend Gennadiy, what motivated you to go to the Far North to the city of Pevek on the shores of the Arctic Ocean?

1 — 27


А Геннадийже тыгерак вашешта: «Мый ик жап эсогыл шокшо точкыласе иктаж войнашкат каяш рат улам ыле.

А
А
а
and
co
Геннадийже
Геннадий -же
Геннадий -жЕ
Gennadiy -3SG
na -poss
тыгерак
тыге -рак
тыге -рак
so -COMP
av -deg
вашешта:
вашешт-а
вашеште-а
answer-3SG
vb2-pers
«Мый
мый
мый
1SG
pr
ик
ик
ик
one
nm
жап
жап
жап
time
no
эсогыл
эсогыл
эсогыл
even
pa
шокшо
шокшо
шокшо
hot
ad
точкыласе
точкы-ла-се
точко-ла-се
spot-PL-ADJ
no-num-deriv.ad
иктаж
иктаж
иктаж
somebody
pr
войнашкат
война-шк-ат
война-шкЕ-ат
war-ILL-and
no-case-enc
каяш
ка[й]-[а]ш
кае-аш
go-INF
vb2-inf
рат
рат
рат
happy
av
улам
ул-ам
ул-ам
be-1SG
vb1-pers
ыле.
ыл-'е
ул-Е
be-PST1.3SG
vb1-tense.pers

And Gennadiy answered as follows: I would be happy for some time to evengo to some kind of war in hot spots ~ hot regions ~ unruly places.

1 — 28


Ешем пукшаш-йӱкташ кӱлеш!

Ешем
Еш-ем
еш-ем
family-1SG
no-poss
пукшаш-йӱкташ
пукш-аш-йӱ-кт-аш
пукшо-ашйӱ-ктЕ-аш
feed-INFdrink-CAUS-INF
vb2-infvb1-deriv.v-inf
кӱлеш!
кӱл-еш
кӱл-еш
be.necessary-3SG
vb1-pers

I need to feed my family

1 — 29


Тыште писатель да журналист сомыл дене кӱлеш семын ончаш нимогай йӧн кодын огыл, куш от ончал — то парым, то налогын почын шындыме рож, тӱлышаш, тӱлышаш, тӱлышаш...

Тыште
Тыште
тыште
here
av
писатель
писатель
писатель
writer
no
да
да
да
and
co
журналист
журналист
журналист
journalist
no
сомыл
сомыл
сомыл
work
no
дене
дене
дене
with
po
кӱлеш
кӱл-еш
кӱл-еш
be.necessary-3SG
vb1-pers
семын
семын
семын
like
po
ончаш
онч-аш
ончо-аш
look-INF
vb2-inf
нимогай
н'имогай
н'имогай
no
ad
йӧн
йӧн
йӧн
method
no
кодын
код-ын
код-н
stay-CVB
vb1-adv
огыл,
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn
куш
куш
куш
where
av
от
о-т
о-т
NEG-2SG
vb-pers
ончал —
ончал-Ø
ончал-Ø
look-CNG
vb1-conn
то
то
то
then
co
парым,
парым
парым
duty
no
то
то
то
then
co
налогын
налог-ын
налог-н
tax-GEN
no-case
почын
поч-ын
поч-н
open-CVB
vb1-adv
шындыме
шынды-ме
шынде-мЕ
put-PTCP.PASS
vb2-ad
рож,
рож
рож
hole
no
тӱлышаш,
тӱлы-шаш
тӱлӧ-шаш
pay-PTCP.FUT
vb2-ad
тӱлышаш,
тӱлы-шаш
тӱлӧ-шаш
pay-PTCP.FUT
vb2-ad
тӱлышаш...
тӱлы-шаш
тӱлӧ-шаш
pay-PTCP.FUT
vb2-ad

Here, no kinds of means are available for the work of a writer and journalist, wherever you look, there are debts and taxes, you have to pay, pay, pay...

1 — 30


А ватемже, а йочамже?!

А
А
а
and
co
ватемже,
ват-ем-же
вате-ем-жЕ
wife-1SG-3SG
no-poss-poss
а
а
а
and
co
йочамже?!
йоча-м-же
йоча-ем-жЕ
child-1SG-3SG
no-poss-poss

What about my wife and my child?!

1 — 31


Суртым кучыман адак, ну, пачерым.

Суртым
Сурт-ым
сурт-м
farmstead-ACC
no-case
кучыман
кучы-ман
кучо-ман
hold-INF.NEC
vb2-inf
адак,
адак
адак
again
av
ну,
ну
ну
well
pa
пачерым.
пачер-ым
пачер-м
flat-ACC
no-case

I have to keep the farmstead and the appartment

1 — 32


Сарышкыже каяш шучкырак дыр, шоналтышым.

Сарышкыже
Сар-ышкы-же
сар-шкЕ-жЕ
war-ILL-3SG
no-case-poss
каяш
ка[й]-[а]ш
кае-аш
go-INF
vb2-inf
шучкырак
шучкы-рак
шучко-рак
terrifying-COMP
ad-deg
дыр,
дыр
дыр
probably
pa
шоналтышым.
шоналты-ш-ым
шоналте-ш-ым
think-PST1-1SG
vb2-tense-pers

Going to war would probably be more terrible

1 — 33


Икана «Марий Эл» газетыште ыштыме годым Юрий Соловьев дене кутыралтен колтышым: ала, манам, пиалым кычалаш каен ончаш?

Икана
Икана
икана
once
av
«Марий
Марий
марий
Mari
no
Эл»
Эл
эл
land
no
газетыште
газет-ыште
газет-штЕ
newspaper-INE
no-case
ыштыме
ышты-ме
ыште-мЕ
do-PTCP.PASS
vb2-ad
годым
годым
годым
during
po
Юрий
Юрий
Юрий
Yuriy
na
Соловьев
Соловьев
Соловьев
Solov'yev
na
дене
дене
дене
with
po
кутыралтен
кутыралт-ен
кутыралте-ен
talk-CVB
vb2-adv
колтышым:
колты-ш-ым
колто-ш-ым
send-PST1-1SG
vb2-tense-pers
ала,
ала
ала
maybe
pa
манам,
ман-ам
ман-ам
say-1SG
vb1-pers
пиалым
пиал-ым
пиал-м
happiness-ACC
no-case
кычалаш
кычал-аш
кычал-аш
search-INF
vb1-inf
каен
ка[й]-ен
кае-ен
go-CVB
vb2-adv
ончаш?
онч-аш
ончо-аш
look-INF
vb2-inf

One time when working at the newspaper Mari El, I was having a chat with Y. S.: perhaps, I say, we should go look for our fortune?

1 — 34


Тый вет палет марий йомакым, тыгак маналтеш: «Кузе марий пиалым кычалын».

Тый
тый
тый
2SG
pr
вет
вет
вет
so
pa
палет
пал-ет
пале-ет
know-2SG
vb2-pers
марий
марий
марий
Mari
no
йомакым,
йомак-ым
йомак-м
tale-ACC
no-case
тыгак
тыгак
тыгак
like.this
av
маналтеш:
ман-алт-еш
ман-алт-еш
say-REF-3SG
vb1-deriv.v-pers
«Кузе
Кузе
кузе
how
av
марий
марий
марий
Mari
no
пиалым
пиал-ым
пиал-м
happiness-ACC
no-case
кычалын».
кычал-ын-Ø
кычал-н-Ø
search-PST2-3SG
vb1-tense-pers

After all you know the Mari tale called as follows: how the Maris search for happiness.

1 — 35


Йӱдвелыште журналист пашам кычал ончаш Юрий Ильич кӧныш да шке ӱмбакше нале.

Йӱдвелыште
Йӱдвел-ыште
йӱдвел-штЕ
north-INE
no-case
журналист
журналист
журналист
journalist
no
пашам
паша-м
паша-м
work-ACC
no-case
кычал
кычал-Ø
кычал-Ø
search-CVB
vb1-adv
ончаш
онч-аш
ончо-аш
look-INF
vb2-inf
Юрий
Юрий
Юрий
Yuriy
na
Ильич
Ильич
Ильич
Il'ich
na
кӧныш
кӧны-ш-Ø
кӧнӧ-ш-Ø
agree-PST1-3SG
vb2-tense-pers
да
да
да
and
co
шке
шке
шке
REFL
pr
ӱмбакше
ӱмбак -ше
ӱмбак -жЕ
to.the.top -3SG
po -poss
нале.
нал-'е
нал-Е
take-PST1.3SG
vb1-tense.pers

Yuriy Ilyich agreed to look for journalist work in the North and took the task upon himself

1 — 36


Шотлан лекте вет!

Шотлан
Шот-лан
шот-лан
use-DAT
no-case
лекте
лект-е
лект-Е
go-PST1.3SG
vb1-tense.pers
вет!
вет
вет
so
pa

And it came together!

1 — 37


Анадырь ола гыч вашмут тольо.

Анадырь
Анадырь
Анадырь
Anadyŕ
na
ола
ола
ола
city
no
гыч
гыч
гыч
from
po
вашмут
вашмут
вашмут
answer
no
тольо.
тол-ьо
тол-Е
come-PST1.3SG
vb1-tense.pers

A reply came from the city of Anadyr.

1 — 38


Чукоткын ик районышкыжо, лачым ойлаш гын, Чаун районышто Певек олашке журналист да директор-редактор кӱлеш улмаш».

Чукоткын
Чукоткы -н
Чукотка -н
Chukotka -GEN
na -case
ик
ик
ик
one
nm
районышкыжо,
район-ышкы-жо
район-шкЕ-жЕ
district-ILL-3SG
no-case-poss
лачым
лач -ым
лач -м
truth -ACC
no -case
ойлаш
ойл-аш
ойло-аш
talk-INF
vb2-inf
гын,
гын
гын
if
co
Чаун
Чаун
Чаун
Chaun
na
районышто
район-ышто
район-штЕ
district-INE
no-case
Певек
Певек
Певек
Pevek
na
олашке
ола-шке
ола-шкЕ
city-ILL
no-case
журналист
журналист
журналист
journalist
no
да
да
да
and
co
директор-редактор
директор-редактор
директорредактор
directoreditor
nono
кӱлеш
кӱл-еш
кӱл-еш
be.necessary-3SG
vb1-pers
улмаш».
улмаш
улмаш
be.PST2.3SG
vb

In one region of Chukotka, to be precise in the Chaun region in the city of Pevek, a journalist and editor-in-chief were needed.

1 — 39


Тыште ала интервьюм пуышыжо ончыкрак лекнеже улмаш, ала интервьюм налшыже раш умылен шуктен огыл, ом пале.

Тыште
Тыште
тыште
here
av
ала
ала
ала
maybe
pa
интервьюм
интервью-м
интервью-м
interview-ACC
no-case
пуышыжо
пуы-шы-жо
пуо-шЕ-жЕ
give-PTCP.ACT-3SG
vb2-ad-poss
ончыкрак
ончык -рак
ончык -рак
forward -COMP
av -deg
лекнеже
лек-не-же
лект-не-же
go-DES-3SG
vb1-mood-pers
улмаш,
улмаш
улмаш
be.PST2.3SG
vb1
ала
ала
ала
maybe
pa
интервьюм
интервью-м
интервью-м
interview-ACC
no-case
налшыже
нал-шы-же
нал-шЕ-жЕ
take-PTCP.ACT-3SG
vb1-ad-poss
раш
раш
раш
clearly
av
умылен
умыл-ен
умыло-ен
understand-CVB
vb2-adv
шуктен
шу-кт-ен
шу-ктЕ-ен
reach-CAUS-CVB
vb1-deriv.v-adv
огыл,
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn
ом
о-м
о-м
NEG-1SG
vb-pers
пале.
пале-Ø
пале-Ø
know-CNG
vb2-conn

Maybe the interviewee had wanted to go earlier, maybe the interviewer had not understood it correctly, I don't know.

1 — 40


Но коктынат изишак йоҥылыш лийыныт.

Но
Но
но
but
co
коктынат
коктын-ат
коктын-ат
as.a.pair-and
av-enc
изишак
изи -ш -ак
изи -ш -ак
small -ILL-STR
ad -case-enc
йоҥылыш
йоҥылыш
йоҥылыш
wrong
ad
лийыныт.
лий-ын-ыт
лий-н-ыт
be-PST2-3PL
vb1-tense-pers

But both were a little wrong.

1 — 41


Чукоткысо илыш нерген сайынрак пален налаш манын, Интернетышкат пурем, но тушто увер шагал да адакшым «чонан» огыл.

Чукоткысо
Чукоткы -се
Чукотка -сЕ
Chukotka -ADJ
na -deriv.ad
илыш
илыш
илыш
life
no
нерген
нерген
нерген
about
po
сайынрак
сай -ын -рак
сай -н -рак
good -GEN-COMP
ad -case-deg
пален
пал-ен
пале-ен
know-CVB
vb2-adv
налаш
нал-аш
нал-аш
take-INF
vb1-inf
манын,
ман-ын
ман-н
say-CVB
vb1-adv
Интернетышкат
Интернет-ышк-ат
интернет-шкЕ-ат
internet-ILL-and
no-case-enc
пурем,
пур-ем
пуро-ем
go.in-1SG
vb2-pers
но
но
но
but
co
тушто
тушто
тушто
there
av
увер
увер
увер
news
no
шагал
шагал
шагал
little
ad
да
да
да
and
co
адакшым
адакшым
адакшым
again
av
«чонан»
чон-ан
чон-ан
soul-with
no-deriv.ad
огыл.
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn

To find out more about life in Chukotka, I go online, but there is little information and it's not very alive.

1 — 42


Садлан телевизорымат ончем, программыште саде мланде нерген каласкалыше передачым кычалам.

Садлан
Садлан
садлан
therefore
co
телевизорымат
телевизор-ым-ат
телевизор-м-ат
television.set-ACC-and
no-case-enc
ончем,
онч-ем
ончо-ем
look-1SG
vb2-pers
программыште
программы-ште
программе-штЕ
program-INE
no-case
саде
саде
саде
that
pr
мланде
мланде
мланде
land
no
нерген
нерген
нерген
about
po
каласкалыше
каласкалы-ше
каласкале-шЕ
talk-PTCP.ACT
vb2-ad
передачым
передачы-м
передаче-м
broadcast-ACC
no-case
кычалам.
кычал-ам
кычал-ам
search-1SG
vb1-pers

So I watched some TV and looked for a broadcast that is telling me about this place in the program .

1 — 43


Уке.

Уке.
Уке
уке
no
pa

Yes.

1 — 44


Но икана ушышкем ала-кузе эше ӱмаштак, ноябрьыште чай, ончыктымо да варажым шке семынем воштылалме телеувер толын пурыш: передаче Чукоткышто школ-влакын телылан кузерак ямдылалтме нерген рашемден.

Но
Но
но
but
co
икана
икана
икана
once
av
ушышкем
уш-ышк-ем
уш-шкЕ-ем
mind-ILL-1SG
no-case-poss
ала-кузе
ала-кузе
ала-кузе
somehow
av
эше
эше
эше
yet
av
ӱмаштак,
ӱмашт-ак
ӱмаште-ак
last.year-STR
av-enc
ноябрьыште
ноябрь-ыште
ноябрь-штЕ
November-INE
no-case
чай,
чай
чай
probably
pa
ончыктымо
ончы-кты-мо
ончо-ктЕ-мЕ
look-CAUS-PTCP.PASS
vb2-deriv.v-ad
да
да
да
and
co
варажым
варажым
варажым
then
av
шке
шке
шке
REFL
pr
семынем
семын-ем
семын-ем
like-1SG
po-poss
воштылалме
воштылал-ме
воштылал-мЕ
smile-PTCP.PASS
vb1-ad
телеувер
телеувер
телеувер
tv.programme
no
толын
тол-ын
тол-н
come-CVB
vb1-adv
пурыш:
пуры-ш-Ø
пуро-ш-Ø
go.in-PST1-3SG
vb2-tense-pers
передаче
передаче
передаче
broadcast
no
Чукоткышто
Чукоткы -што
Чукотка -штЕ
Chukotka -INE
na
школ-влакын
школ-влак-ын
школ-влак-н
school-PL-GEN
no-num-case
телылан
телы-лан
теле-лан
winter-DAT
no-case
кузерак
кузе -рак
кузе -рак
how -COMP
av -deg
ямдылалтме
ямдыл-алт-ме
ямдыле-алт-мЕ
prepare-REF-PTCP.PASS
vb2-deriv.v-ad
нерген
нерген
нерген
about
po
рашемден.
раш -ем -д -ен -Ø
раш -ем -дЕ -ен -Ø
clear -TRANS-CAUS-PST2-3SG
ad -deriv.v-deriv.v-tense-pers

But one day, somehow some television news came to my mind, which was already shown last year, probably somewhere in November, and which at that time came to my mind: The television news explained how schools in Chukotka should prepare for the winter.

1 — 45


Пӧрт-влак йырваш лум пургыжышто йомын пытеныт, калык поран деч шылаш толаша, шӱшаштым нӧлтен, вуйге капеш йомын ошкылеш, пӱчӧ-влак кудалыштыт...

Пӧрт-влак
Пӧрт-влак
пӧрт-влак
house-PL
no-num
йырваш
йырваш
йырваш
around
av
лум
лум
лум
snow
no
пургыжышто
пургыж-ышто
пургыж-штЕ
snowdrift-INE
no-case
йомын
йом-ын
йом-н
disappear-CVB
vb1-adv
пытеныт,
пыт-ен-ыт
пыте-ен-ыт
end-PST2-3PL
vb2-tense-pers
калык
калык
калык
people
no
поран
поран
поран
snowstorm
no
деч
деч
деч
from
po
шылаш
шыл-аш
шыл-аш
hide-INF
vb1-inf
толаша,
толаш-а
толаше-а
try-3SG
vb2-pers
шӱшаштым
шӱша-шт-ым
шӱша-шт-м
collar-3PL-ACC
no-poss-case
нӧлтен,
нӧлт-ен-Ø
нӧлтӧ-ен-Ø
lift-PST2-3SG
vb2-tense-pers
вуйге
вуй-ге
вуй-ге
head-COM
no-case
капеш
кап-еш
кап-еш
body-LAT
no-case
йомын
йом-ын
йом-н
disappear-CVB
vb1-adv
ошкылеш,
ошкыл-еш
ошкыл-еш
step-3SG
vb1-pers
пӱчӧ-влак
пӱчӧ-влак
пӱчӧ-влак
deer-PL
no-num
кудалыштыт...
кудалышт-ыт
кудалышт-ыт
run.around-3PL
vb1-pers

Houses disappeared into the snow banks, people are trying to hide from the snow storm, collars were lifted, their heads tucked into their bodies and deer were running around.

1 — 46


Мучашлан диктор тыгерак иктешла: вашке Чукоткышто теле тӱҥалеш...

Мучашлан
Мучаш-лан
мучаш-лан
end-DAT
no-case
диктор
диктор
диктор
announcer
no
тыгерак
тыге -рак
тыге -рак
so -COMP
av -deg
иктешла:
иктешл-а
иктешле-а
merge-3SG
vb2-pers
вашке
вашке
вашке
soon
av
Чукоткышто
Чукоткы -што
Чукотка -штЕ
Chukotka -INE
na
теле
теле
теле
winter
no
тӱҥалеш...
тӱҥал-еш
тӱҥал-еш
start-3SG
vb1-pers

In the end the narrator concluded the following. Soon winter is starting in Chukotka....

1 — 47


Але вара кызыт гына телым огыл ончыктышт?

Але
Але
але
or
co
вара
вара
вара
then
av
кызыт
кызыт
кызыт
now
av
гына
гына
гына
only
pa
телым
телы-м
теле-м
winter-ACC
no-case
огыл
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn
ончыктышт?
ончы-кты-ш-т
ончо-ктЕ-ш-т
look-CAUS-PST1-3PL
vb2-deriv.v-tense-pers

So what they were showing now isn't winter?

1 — 48


Ӧрмаш...

Ӧрмаш...
Ӧр-маш
ӧр-маш
be.surprised-NMLZ
vb1-deriv.n

Strange...

1 — 49


Йолташ-влак, Гена дене коктын Чукоткыш тарванымына нерген пален налмек, тӱрлыжымат ойлышташ тӱҥальыч.

Йолташ-влак,
Йолташ-влак
йолташ-влак
friend-PL
no-num
Гена
Гена
Гена
Gena
na
дене
дене
дене
with
po
коктын
коктын
коктын
as.a.pair
av
Чукоткыш
Чукоткы -ш
Чукотка -шкЕ
Chukotka -ILL
na -case
тарванымына
тарваны-мы-на
тарване-мЕ-на
move-PTCP.PASS-1PL
vb2-ad-poss
нерген
нерген
нерген
about
po
пален
пал-ен
пале-ен
know-CVB
vb2-adv
налмек,
нал-мек
нал-мек
take-CVB.PRI
vb1-adv
тӱрлыжымат
тӱрлы -жы -м -ат
тӱрлӧ -жЕ -м -ат
different -3SG-ACC-and
no -poss-case-enc
ойлышташ
ойлышт-аш
ойлышт-аш
babble-INF
vb1-inf
тӱҥальыч.
тӱҥал-ьыч
тӱҥал-ыч
start-PST1.3PL
vb1-tense.pers

After they learned that Gena and I would be moving to Chukotka, our friends started saying different things.

1 — 50


Иктыже «нуным ондаленыт» манеш.

Иктыже
Икты -же
икте -жЕ
one -3SG
nm -poss
«нуным
нуно-м
нуно-м
3PL-ACC
pr-case
ондаленыт»
ондал-ен-ыт
ондале-ен-ыт
deceive-PST2-3PL
vb2-tense-pers
манеш.
ман-еш
ман-еш
say-3SG
vb1-pers

One of them said they are cheating you.

1 — 51


Весыже тыгерак шокта: «Ораде-шамыч, армийыштат лийын огытыл.

Весыже
Весы -же
весе -жЕ
different -3SG
no -poss
тыгерак
тыге -рак
тыге -рак
so -COMP
av -deg
шокта:
шокт-а
шокто-а
be.heard-3SG
vb2-pers
«Ораде-шамыч,
Ораде -шамыч
ораде -шамыч
fool -PL
no -num
армийыштат
армий-ышт-ат
армий-штЕ-ат
army-INE-and
no-case-enc
лийын
лий-ын
лий-н
be-CVB
vb1-adv
огытыл.
ог-ыт-ыл-Ø
ог-ыт-ул-Ø
NEG-3PL-be-CNG
vb-pers-vb-conn

Another one was saying: Idiots, they haven't even been to the army.

1 — 52


Куш тарваненыт, ала?» Тиде, векат... ала-могай дыр йылманже.

Куш
Куш
куш
where
av
тарваненыт,
тарван-ен-ыт
тарване-ен-ыт
move-PST2-3PL
vb2-tense-pers
ала?»
ала
ала
maybe
pa
Тиде,
Тиде
тиде
this
pr
векат...
век-ат
век-ат
at.all-and
av-enc
ала-могай
ала-могай
ала-могай
some
ad
дыр
дыр
дыр
probably
pa
йылманже.
йылм-ан-же
йылме-ан-жЕ
tongue-with-3SG
no-deriv.ad-poss

Where did they go then?" This, probably ... for some reason it was sharp-tongued.

1 — 53


А кумшыжо туныкташ пижын: «Пеленда шокшо вургемым шукырак налза.

А
А
а
and
co
кумшыжо
кумшы -жо
кумшо -жЕ
third -3SG
nm -poss
туныкташ
туныкт-аш
туныкто-аш
teach-INF
vb2-inf
пижын:
пиж-ын-Ø
пиж-н-Ø
stick-PST2-3SG
vb1-tense-pers
«Пеленда
Пелен -да
пелен -да
along -2PL
po -poss
шокшо
шокшо
шокшо
hot
ad
вургемым
вургем-ым
вургем-м
clothes-ACC
no-case
шукырак
шукы -рак
шуко -рак
a.lot -COMP
av -deg
налза.
нал-за
нал-за
take-IMP.2PL
vb1-mood.pers

And the third person started to preach. Better take more warm clothes with you.

1 — 54


Тулупым мойн...

Тулупым
Тулуп-ым
тулуп-м
sheepskin.coat-ACC
no-case
мойн...
мойн
монь
and.the.like
pa

Take a sheep skin, coat and such.

1 — 55


Уке гын ий комыляш савырнен возыда.

Уке
Уке
уке
no
pa
гын
гын
гын
if
co
ий
ий
ий
ice
no
комыляш
комыля-ш
комыля-ш
lump-ILL
no-case
савырнен
савырн-ен
савырне-ен
turn-CVB
vb2-adv
возыда.
воз-ыда
воз-да
lie.down-2PL
vb1-pers

If you don't you'll turn into a block of ice.

1 — 56


Кушто илаш тӱҥалмыда нерген паледа уке?

Кушто
Кушто
кушто
where
av
илаш
ил-аш
иле-аш
live-INF
vb2-inf
тӱҥалмыда
тӱҥал-мы-да
тӱҥал-мЕ-да
start-PTCP.PASS-2PL
vb1-ad-poss
нерген
нерген
нерген
about
po
паледа
пал-еда
пале-еда
know-2PL
vb2-pers
уке?
уке
уке
no
pa

Don't you know where you're going to live.

1 — 57


Шонданже уремыштак огыл дыр?

Шонданже
Шондан-же
шондан-жЕ
toilet-3SG
no-poss
уремыштак
урем-ышт-ак
урем-штЕ-ак
street-INE-STR
no-case-enc
огыл
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn
дыр?
дыр
дыр
probably
pa

Isn't even the toilet outside?

1 — 58


Паледа анекдотым, чукчан шондан омсаштыже кузе возымо?

Паледа
Пал-еда
пале-еда
know-2PL
vb2-pers
анекдотым,
анекдот-ым
анекдот-м
anecdote-ACC
no-case
чукчан
чукч-ан
чукчо-ан
Chukchi-with
no-deriv.ad
шондан
шондан
шондан
toilet
no
омсаштыже
омса-шты-же
омса-штЕ-жЕ
door-INE-3SG
no-case-poss
кузе
кузе
кузе
how
av
возымо?
возы-мо
возо-мЕ
write-PTCP.PASS
vb2-ad

Do you know the joke about what's written on a Chukchi toilet door?

1 — 59


«Шальыч — ийсӱсетым лукыш шогалте».

«Шальыч —
Шал-ьыч
шал-ыч
urinate-PST1.2SG
vb1-tense.pers
ийсӱсетым
ийсӱс-ет-ым
ийсӱс-ет-м
icicle-2SG-ACC
no-poss-case
лукыш
лук-ыш
лук-ш
corner-ILL
no-case
шогалте».
шогалте-Ø
шогалте-Ø
put-IMP.2SG
vb2-mood.pers

'"after you've peed put your icicle in the corner"

1 — 60


Тыгайжак ынже лий».

Тыгайжак
Тыгай -ж -ак
тыгай -жЕ -ак
such -3SG-STR
ad -poss-enc
ынже
ын-же
ын-жЕ
NEG-IMP.3SG
vb-mood.pers
лий».
лий-Ø
лий-Ø
be-CNG
vb1-conn

I hope it isn't actually like that".

1 — 61


А эше весыже, У Торъял гыч мыскараче марий (шочынжо Шернур-Кукнур вел гыч) Валерий Киткаев тыгерак ойла: «Тый, Юра, палем, шолашке коштдымо улат койо.

А
А
а
and
co
эше
эше
эше
yet
av
весыже,
весы -же
весе -жЕ
different -3SG
no -poss
У
У
у
new
ad
Торъял
Торъял
Торъял
Toryal
na
гыч
гыч
гыч
from
po
мыскараче
мыскараче
мыскараче
joker
no
марий
марий
марий
Mari
no
(шочынжо
шоч-ын-жо
шоч-н-жЕ
be.born-CVB-3SG
vb1-adv-poss
Шернур-Кукнур
Шернур- Кукнур
Шернур Кукнур
Sernur Kuknur
pn na
вел
вел
вел
side
no
гыч)
гыч
гыч
from
po
Валерий
Валерий
Валерий
Valeriy
na
Киткаев
Киткаев
Киткаев
Kitkayev
na
тыгерак
тыге -рак
тыге -рак
so -COMP
av -deg
ойла:
ойл-а
ойло-а
talk-3SG
vb2-pers
«Тый,
тый
тый
2SG
pr
Юра,
Юра
Юра
Yura
na
палем,
пал-ем
пале-ем
know-1SG
vb2-pers
шолашке
шола -шке
шола -шкЕ
left -ILL
ad -case
коштдымо
кошт-дымо
кошт-дымЕ
go-PTCP.NEG
vb1-ad
улат
ул-ат
ул-ат
be-2SG
vb1-pers
койо.
кой-о
кой-Е
be.visible-PST1.3SG
vb1-tense.pers

An another, a joker from U Toryal (originally from the Shernur-Kuknur district) said it like this: "You, Yura, I know, you haven't cheated your partner right.

1 — 62


Кӧ пала, ала такшым йыштракын куржталат?

Кӧ
Кӧ
кӧ
who
pr
пала,
пал-а
пале-а
know-3SG
vb2-pers
ала
ала
ала
maybe
pa
такшым
такшым
такшым
generally
av
йыштракын
йышт -рак -ын
йышт -рак -н
йышт -COMP-GEN
av -deg-case
куржталат?
куржтал-ат
куржтал-ат
run-2SG
vb1-pers

Who knows, maybe you're trying to skedaddle?

1 — 63


Кеч-мо гынат эскералте тушто.

Кеч-мо
Кеч-мо
кеч-мо
whatever
pr
гынат
гын -ат
гын -ат
if -and
co -enc
эскералте
эскералте-Ø
эскералте-Ø
keep.an.eye.on-IMP.2SG
vb2-mood.pers
тушто.
тушто
тушто
there
av

Whatever, watch out there.

1 — 64


Чукча деке унала мийымет годымжо озаже ватыжым темлаш тӱҥалеш гын, пешыжак тореш ит лий.

Чукча
Чукча
Чукча
Chukchi
no
деке
деке
деке
to
po
унала
уна-ла
уна-ла
guest-COMP
no-case
мийымет
мийы-м-ет
мие-мЕ-ет
come-PTCP.PASS-2SG
vb2-ad-poss
годымжо
годым-жо
годым-жЕ
during-3SG
po-poss
озаже
оза-же
оза-жЕ
owner-3SG
no-poss
ватыжым
ваты-жы-м
вате-жЕ-м
wife-3SG-ACC
no-poss-case
темлаш
темл-аш
темле-аш
offer-INF
vb2-inf
тӱҥалеш
тӱҥал-еш
тӱҥал-еш
start-3SG
vb1-pers
гын,
гын
гын
if
co
пешыжак
пеш-ыж-ак
пеш-жЕ-ак
very-3SG-STR
av-poss-enc
тореш
тореш
тореш
against
po
ит
ит
ит
NEG.IMP.2SG
vb.mood.pers
лий.
лий-Ø
лий-Ø
be-CNG
vb1-conn

If while visiting a Chukchi family the host offers his wife, don't do much against it.

1 — 65


Чукча-шамыч уналан эн ондак пелашыштым пагалымаш семын темлат вет.

Чукча-шамыч
Чукча -шамыч
Чукча -шамыч
Chukcha -PL
no -num
уналан
уна-лан
уна-лан
guest-DAT
no-case
эн
эн
эн
SUP
pa
ондак
ондак
ондак
at.first
av
пелашыштым
пелаш -ышт -ым
пелаш -шт -м
spouse -3PL-ACC
no -poss-case
пагалымаш
пагалы-маш
пагале-маш
respect-NMLZ
vb2-deriv.n
семын
семын
семын
like
po
темлат
темл-ат
темле-ат
offer-3PL
vb2-pers
вет.
вет
вет
so
pa

Before anything else the Chukchi offer their spouses as a sign of respect.

1 — 66


Йӱлашт тыгай.

Йӱлашт
Йӱла-шт
йӱла-шт
custom-3PL
no-poss
тыгай.
тыгай
тыгай
such
ad

That's their custom.

1 — 67


Тореш лияш ок лий.

Тореш
Тореш
тореш
against
av
лияш
ли[й]-[а]ш
лий-аш
be-INF
vb1-inf
ок
ок-Ø
ок-Ø
NEG-3SG
vb-pers
лий.
лий-Ø
лий-Ø
be-CVB
vb1-adv

You can't reject it.

1 — 68


Келша мо тылат, мутлан, унала толшо йолташетын темлыме чарка деч тореш лиймыже?

Келша
Келш-а
келше-а
appeal.to-3SG
vb2-pers
мо
мо
мо
what
pr
тылат,
ты-ла-т
тый-лан-ет
2SG-DAT-2SG
pr-case-poss
мутлан,
мут-лан
мут-лан
word-DAT
no-case
унала
уна-ла
уна-ла
guest-COMP
no-case
толшо
тол-шо
тол-шЕ
come-PTCP.ACT
vb1-ad
йолташетын
йолташ-ет-ын
йолташ-ет-н
friend-2SG-GEN
no-poss-case
темлыме
темлы-ме
темле-мЕ
offer-PTCP.PASS
vb2-ad
чарка
чарка
чарка
glass
no
деч
деч
деч
from
po
тореш
тореш
тореш
against
po
лиймыже?
лий-мы-же
лий-мЕ-жЕ
be-PTCP.PASS-3SG
vb1-ad-poss

Do you like it, for example, when a guest turns down a glass you offer them?

1 — 69


Пагалыдымаш тиде.

Пагалыдымаш
Пагалы-дымаш
пагале-дымаш
respect-NMLZ.NEG
vb2-deriv.n
тиде.
тиде
тиде
this
pr

That would be disrespectful.

1 — 70


Чукчаланат тыгак ынде...»

Чукчаланат
Чукча -лан -ат
Чукча -лан -ат
Chukchi -DAT-and
no -case-enc
тыгак
тыгак
тыгак
like.this
av
ынде...»
ынде
ынде
now
av

And for the Chukchi it's the same ..."

1 — 71


Чылан тӱрлӧ могырым «туныктат».

Чылан
Чыла -н
чыла -н
everything -GEN
pr -case
тӱрлӧ
тӱрлӧ
тӱрлӧ
different
ad
могырым
могырым
могырым
from.a.side
po
«туныктат».
туныкт-ат
туныкто-ат
teach-3PL
vb2-pers

Everyone from all sides is "teaching".

1 — 72


Пуйто нуно пел ӱмырыштым Чукоткышто илен эртареныт.

Пуйто
Пуйто
пуйто
as.if
co
нуно
нуно
нуно
3PL
pr
пел
пел
пел
half
no
ӱмырыштым
ӱмыр-ышт-ым
ӱмыр-шт-м
life-3PL-ACC
no-poss-case
Чукоткышто
Чукоткы -што
Чукотка -штЕ
Chukotka -INE
na
илен
ил-ен
иле-ен
live-CVB
vb2-adv
эртареныт.
эртар-ен-ыт
эртаре-ен-ыт
spend-PST2-3PL
vb2-tense-pers

As if they had lived half of their lives in Chukotka.

1 — 73


Мый гына нимом ом пале.

Мый
мый
мый
1SG
pr
гына
гына
гына
only
pa
нимом
н'имо -м
н'имо -м
nothing -ACC
pr -case
ом
о-м
о-м
NEG-1SG
vb-pers
пале.
пале-Ø
пале-Ø
know-CNG
vb2-conn

Only I know nothing.

1 — 74


Конешне, тушто лийын омыл дык...

Конешне,
Конешне
конешне
of.course
pa
тушто
тушто
тушто
there
av
лийын
лий-ын
лий-н
be-CVB
vb1-adv
омыл
о-м-ыл-Ø
о-м-ул-Ø
NEG-1SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn
дык...
дык
дык
so
pa

Obviously, I haven't been there ...

1 — 75


— А палет,— адакат весе каласкала,— мый тыгай историйым колынам.

А
А
а
and
co
палет,—
пал-ет
пале-ет
know-2SG
vb2-pers
адакат
адак-ат
адак-ат
again-and
av-enc
весе
весе
весе
different
ad
каласкала,—
каласкал-а
каласкале-а
talk-3SG
vb2-pers
мый
мый
мый
1SG
pr
тыгай
тыгай
тыгай
such
ad
историйым
историй-ым
историй-м
history-ACC
no-case
колынам.
кол-ын-ам
кол-н-ам
hear-PST2-1SG
vb1-tense-pers

'- Do you know, - another one again says - I heard such a story

1 — 76


Икана, манеш, чукча корныштыжо ошмаскам вашлийын.

Икана,
Икана
икана
once
av
манеш,
ман-еш
ман-еш
say-3SG
vb1-pers
чукча
чукча
чукча
Chukchi
no
корныштыжо
корны-шты-жо
корно-штЕ-жЕ
road-INE-3SG
no-case-poss
ошмаскам
ошмаска-м
ошмаска-м
polar.bear-ACC
no-case
вашлийын.
вашлий-ын-Ø
вашлий-н-Ø
meet-PST2-3SG
vb1-tense-pers

Once, they say, a Chukchi met a polar bear on the road.

1 — 77


Тунам саде чукчат писын гына пушеҥге вуйыш кӱзен шинчын.

Тунам
Тунам
тунам
then
av
саде
саде
саде
that
pr
чукчат
чукч-ат
чукчо-ат
Chukchi-and
no-enc
писын
писы-н
писе-н
quick-GEN
ad-case
гына
гына
гына
only
pa
пушеҥге
пушеҥге
пушеҥге
tree
no
вуйыш
вуй-ыш
вуй-ш
head-ILL
no-case
кӱзен
кӱз-ен
кӱзӧ-ен
go.up-CVB
vb2-adv
шинчын.
шинч-ын-Ø
шинч-н-Ø
sit.down-PST2-3SG
vb1-tense-pers

Then that Chukchi quickly climbed up a tree.

1 — 78


А пушеҥге вуйышто вес маска шинчен улмаш.

А
А
а
and
co
пушеҥге
пушеҥге
пушеҥге
tree
no
вуйышто
вуй-ышто
вуй-штЕ
head-INE
no-case
вес
вес
вес
different
ad
маска
маска
маска
bear
no
шинчен
шинч-ен-Ø
шинче-ен-Ø
sit-PST2-3SG
vb2-tense-pers
улмаш.
улмаш
улмаш
be.PST2.3SG
vb

But at the top of the tree another bear was sitting, it turns out.

1 — 79


Ужын колтен саде чукчат ошмаскатым да лӱдмыж дене тудын муныжым руалтен.

Ужын
Уж-ын
уж-н
see-CVB
vb1-adv
колтен
колт-ен
колто-ен
send-CVB
vb2-adv
саде
саде
саде
that
pr
чукчат
чукч-ат
чукчо-ат
Chukchi-and
no-enc
ошмаскатым
ошмаска-т-ым
ошмаска-ет-м
polar.bear-2SG-ACC
no-poss-case
да
да
да
and
co
лӱдмыж
лӱд-мы-ж
лӱд-мЕ-жЕ
be.afraid.of-PTCP.PASS-3SG
vb1-ad-poss
дене
дене
дене
with
po
тудын
тудо-н
тудо-н
3SG-GEN
pr-case
муныжым
муны-жы-м
муно-жЕ-м
egg-3SG-ACC
no-poss-case
руалтен.
руалт-ен-Ø
руалте-ен-Ø
grab-PST2-3SG
vb2-tense-pers

Having seen the polar bear this Chukchi, in his fear, grabbed it by the balls.

1 — 80


Маскан ӧрт лектын, вигак мландӱмбаке шӱм шогалын камвозын.

Маскан
Маска-н
маска-н
bear-GEN
no-case
ӧрт
ӧрт
ӧрт
spirit
no
лектын,
лект-ын-Ø
лект-н-Ø
go-PST2-3SG
vb1-tense-pers
вигак
вигак
вигак
immediately
av
мландӱмбаке
мландӱмбаке
мландӱмбаке
onto.the.surface.of.the.Earth
av
шӱм
шӱм
шӱм
heart
no
шогалын
шогал-ын
шогал-н
stand.up-CVB
vb1-adv
камвозын.
камвоз-ын-Ø
камвоз-н-Ø
fall-PST2-3SG
vb1-tense-pers

The bear was shook to the bone, its heart stopped and it fell to the ground.

1 — 81


— Ала-мом куктыштат, — ойлем мыскарачылан.

Ала-мом
Ала-мо -м
ала-мо -м
something -ACC
pr -case
куктыштат, —
куктышт-ат
куктышт-ат
tangle.up-2SG
vb1-pers
ойлем
ойл-ем
ойло-ем
talk-1SG
vb2-pers
мыскарачылан.
мыскарачы -лан
мыскараче -лан
joker -DAT
no -case

'- You're getting something messed up - I tell the joker.

1 — 82


— Ошмаска илыме кундемыште могай пушеҥге кушкеш, ораде?

Ошмаска
Ошмаска
ошмаска
polar.bear
no
илыме
илы-ме
иле-мЕ
live-PTCP.PASS
vb2-ad
кундемыште
кундем-ыште
кундем-штЕ
region-INE
no-case
могай
могай
могай
what.sort.of
ad
пушеҥге
пушеҥге
пушеҥге
tree
no
кушкеш,
кушк-еш
кушк-еш
grow-3SG
vb1-pers
ораде?
ораде
ораде
fool
no

'- Which trees grow in the land of the polar bears, you fool?

1 — 83


— Ала дыр ынде.

Ала
Ала
ала
maybe
pa
дыр
дыр
дыр
probably
pa
ынде.
ынде
ынде
now
av

'- Whatever.

1 — 84


Ужын омыл.

Ужын
Уж-ын
уж-н
see-CVB
vb1-adv
омыл.
о-м-ыл-Ø
о-м-ул-Ø
NEG-1SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn

I didn't see it.

1 — 85


Тушто илаш пӱрен огыл.

Тушто
Тушто
тушто
there
av
илаш
ил-аш
иле-аш
live-INF
vb2-inf
пӱрен
пӱр-ен
пӱрӧ-ен
be.destined-CVB
vb2-adv
огыл.
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn

I wasn't destined to live there.

1 — 86


Но мый рашымак колынам: маскан, маныт, эн лушкыдо вер — муныжо.

Но
Но
но
but
co
мый
мый
мый
1SG
pr
рашымак
раш -ым -ак
раш -м -ак
clear -ACC-STR
ad -case-enc
колынам:
кол-ын-ам
кол-н-ам
hear-PST2-1SG
vb1-tense-pers
маскан,
маска-н
маска-н
bear-GEN
no-case
маныт,
ман-ыт
ман-ыт
say-3PL
vb1-pers
эн
эн
эн
SUP
pa
лушкыдо
лушкыдо
лушкыдо
weak
ad
вер —
вер
вер
place
no
муныжо.
муны-жо
муно-жЕ
egg-3SG
no-poss

But I clearly heard: a bear's softest spot are his balls, they say.

1 — 87


Садлан тыйым саде маскат авырыме годым шылын от шукто гын, тудым эн ондак муныж гыч руалташ тырше, муныж гычак!..

Садлан
Садлан
садлан
therefore
co
тыйым
тый-ым
тый-м
2SG-ACC
pr-case
саде
саде
саде
that
pr
маскат
маска-т
маска-ет
bear-2SG
no-poss
авырыме
авыры-ме
авыре-мЕ
surround-PTCP.PASS
vb2-ad
годым
годым
годым
during
po
шылын
шыл-ын
шыл-н
hide-CVB
vb1-adv
от
о-т
о-т
NEG-2SG
vb-pers
шукто
шу-кто-Ø
шу-ктЕ-Ø
reach-CAUS-CNG
vb1-deriv.v-conn
гын,
гын
гын
if
co
тудым
тудо-м
тудо-м
3SG-ACC
pr-case
эн
эн
эн
SUP
pa
ондак
ондак
ондак
at.first
av
муныж
муны-ж
муно-жЕ
egg-3SG
no-poss
гыч
гыч
гыч
from
po
руалташ
руалт-аш
руалте-аш
grab-INF
vb2-inf
тырше,
тырше-Ø
тырше-Ø
try-IMP.2SG
vb2-mood.pers
муныж
муны-ж
муно-жЕ
egg-3SG
no-poss
гычак!..
гыч-ак
гыч-ак
from-STR
po-enc

So when this bear is grasping you you don't manage to hide away, den try to grab him by the balls, by the balls!

1 — 88


Пӱтырал тудым сайынрак.

Пӱтырал
Пӱтырал-Ø
пӱтырал-Ø
turn-IMP.2SG
vb1-mood.pers
тудым
тудо-м
тудо-м
3SG-ACC
pr-case
сайынрак.
сай -ын -рак
сай -н -рак
good -GEN-COMP
ad -case-deg

Give them a good twist.

1 — 89


Тыгодым маскан шӱмжӧ вигак шелеш, маныт.

Тыгодым
Тыгодым
тыгодым
at.this.time
av
маскан
маска-н
маска-н
bear-GEN
no-case
шӱмжӧ
шӱм-жӧ
шӱм-жЕ
heart-3SG
no-poss
вигак
вигак
вигак
immediately
av
шелеш,
шел-еш
шел-еш
break-3SG
vb1-pers
маныт.
ман-ыт
ман-ыт
say-3PL
vb1-pers

Then the bear's heart will break right away, they say.

1 — 90


Палем мый, колынам...

Палем
Пал-ем
пале-ем
know-1SG
vb2-pers
мый,
мый
мый
1SG
pr
колынам...
кол-ын-ам
кол-н-ам
hear-PST2-1SG
vb1-tense-pers

I know, I've heard that ...

1 — 91


Адак весе ойла: «Колынат, Юра, чукча нерген тыгай анекдотым?

Адак
Адак
адак
again
av
весе
весе
весе
different
ad
ойла:
ойл-а
ойло-а
talk-3SG
vb2-pers
«Колынат,
Кол-ын-ат
кол-н-ат
hear-PST2-2SG
vb1-tense-pers
Юра,
Юра
Юра
Yura
na
чукча
чукча
чукча
Chukchi
no
нерген
нерген
нерген
about
po
тыгай
тыгай
тыгай
such
ad
анекдотым?
анекдот-ым
анекдот-м
anecdote-ACC
no-case

Another one say: "Yura, did you hear this joke about the Chukchi?

1 — 92


Чукча Москошко миен.

Чукча
Чукча
Чукча
Chukchi
no
Москошко
Моско-шко
Моско-шкЕ
Moscow-ILL
pn-case
миен.
ми[й]-ен-Ø
мие-ен-Ø
come-PST2-3SG
vb2-tense-pers

A Chukchi went to Moscow.

1 — 93


Мӧҥгыжӧ пӧртылынат, каласкала: «Чукча Москошто лийын, чукча ушан лийын, ынде тудо чыла пала.

Мӧҥгыжӧ
Мӧҥгы -жӧ
мӧҥгӧ -жЕ
home -3SG
av -poss
пӧртылынат,
пӧртыл-ын-Ø-ат
пӧртыл-н-Ø-ат
return-PST2-3SG-and
vb1-tense-pers-enc
каласкала:
каласкал-а
каласкале-а
talk-3SG
vb2-pers
«Чукча
Чукча
Чукча
Chukchi
no
Москошто
Моско-што
Моско-штЕ
Moscow-INE
pn-case
лийын,
лий-ын-Ø
лий-н-Ø
be-PST2-3SG
vb1-tense-pers
чукча
чукча
чукча
Chukchi
no
ушан
уш-ан
уш-ан
mind-with
no-deriv.ad
лийын,
лий-ын-Ø
лий-н-Ø
be-PST2-3SG
vb1-tense-pers
ынде
ынде
ынде
now
av
тудо
тудо
тудо
3SG
pr
чыла
чыла
чыла
everything
pr
пала.
пал-а
пале-а
know-3SG
vb2-pers

He returns home and tells: "Chukchi was in Moscow, Chukchi got smart, now Chukchi knows everything.

1 — 94


Карл, Маркс, Фридрих, Энгельс ныл еҥ огыл, а кокыт улмаш, а «слава КПСС» — воопше айдеме огыл».

Карл,
Карл
Карл
Karl
na
Маркс,
Маркс
Маркс
Marx
na
Фридрих,
Фридрих
Фридрих
Friedrich
na
Энгельс
Энгельс
Энгельс
Engels
na
ныл
ныл
ныл
four
nm
еҥ
еҥ
еҥ
person
no
огыл,
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn
а
а
а
and
co
кокыт
кокыт
кокыт
two
nm
улмаш,
улмаш
улмаш
be.PST2.3SG
vb1
а
а
а
and
co
«слава
слава
слава
glory(RUS)
no
КПСС» —
КПСС
КПСС
KPSS
na
воопше
воопше
воопше
generally
av
айдеме
айдеме
айдеме
human
no
огыл».
ог-Ø-ыл-Ø
ог-Ø-ул-Ø
NEG-3SG-be-CNG
vb-pers-vb-conn

Karl, Marx, Friedrich, Engels are not four people, but two, and "Glory to the Communist Party" - isn't a person at all."

1 — 95


Але весе: «Еврей ден чукча икана кином ончаш каеныт.

Але
Але
але
or
co
весе:
весе
весе
different
ad
«Еврей
Еврей
еврей
Jew
no
ден
ден
ден
and
co
чукча
чукча
чукча
Chukchi
no
икана
икана
икана
once
av
кином
кино-м
кино-м
cinema-ACC
no-case
ончаш
онч-аш
ончо-аш
look-INF
vb2-inf
каеныт.
ка[й]-ен-ыт
кае-ен-ыт
go-PST2-3PL
vb2-tense-pers

And another: "A Jew and a Chukchi once went to the cinema.

1 — 96


Кинон ик сценыштыже ик ӱдырамаш витлымше пачаш гыч тӧршташ ямдылалтеш.

Кинон
Кино-н
кино-н
cinema-GEN
no-case
ик
ик
ик
one
nm
сценыштыже
сцены-шты-же
сцене-штЕ-жЕ
stage-INE-3SG
no-case-poss
ик
ик
ик
one
nm
ӱдырамаш
ӱдырамаш
ӱдырамаш
woman
no
витлымше
витлымше
витлымше
fiftieth
nm
пачаш
пачаш
пачаш
floor
no
гыч
гыч
гыч
from
po
тӧршташ
тӧршт-аш
тӧрштӧ-аш
jump-INF
vb2-inf
ямдылалтеш.
ямдыл-алт-еш
ямдыле-алт-еш
prepare-REF-3SG
vb2-deriv.v-pers

In the movie, in one a scene a woman is getting ready to jump from the 50th floor.

1 — 97


Тыгодым чукча еврейлан ойла: «Тӧршта але уке — айда шӱдӧ теҥгелан ӱчашена.

Тыгодым
Тыгодым
тыгодым
at.this.time
av
чукча
чукча
чукча
Chukchi
no
еврейлан
еврей-лан
еврей-лан
Jew-DAT
no-case
ойла:
ойл-а
ойло-а
talk-3SG
vb2-pers
«Тӧршта
Тӧршт-а
тӧрштӧ-а
jump-3SG
vb2-pers
але
ал'е
ал'е
or
co
уке —
уке
уке
no
pa
айда
айда
айда
let's.go
pa
шӱдӧ
шӱдӧ
шӱдӧ
hundred
nm
теҥгелан
теҥге-лан
теҥге-лан
ruble-DAT
no-case
ӱчашена.
ӱчаш-ена
ӱчаше-ена
compete-1PL
vb2-pers

At this moment the Chukcha says to the Jew: "Will she jump or not - let's bet 100 rubles.

1 — 98


Мый манам, ок тӧрштӧ».

Мый
мый
мый
1SG
pr
манам,
ман-ам
ман-ам
say-1SG
vb1-pers
ок
ок-Ø
ок-Ø
NEG-3SG
vb-pers
тӧрштӧ».
тӧрштӧ-Ø
тӧрштӧ-Ø
jump-CNG
vb2-conn

I say, she won't jump."

1 — 99


«Тӧршта», — манеш еврей.

«Тӧршта», —
Тӧршт-а
тӧрштӧ-а
jump-3SG
vb2-pers
манеш
ман-еш
ман-еш
say-3SG
vb1-pers
еврей.
еврей
еврей
Jew
no

'"She'll jump" - says the Jew.

1 — 100


Ӱчашат.

Ӱчашат.
Ӱчаш-ат
ӱчаше-ат
compete-3PL
vb2-pers

They make the bet.

1 — 101


Сюжет почеш ӱдырамаш содыки тӧршта да лапашыш савырна.

Сюжет
Сюжет
сюжет
plot
no
почеш
поч-еш
поч-еш
tail-LAT
no-case
ӱдырамаш
ӱдырамаш
ӱдырамаш
woman
no
содыки
содыки
содыки
all.the.same
pa
тӧршта
тӧршт-а
тӧрштӧ-а
jump-3SG
vb2-pers
да
да
да
and
co
лапашыш
лапаш -ыш
лапаш -ш
pap -ILL
no -case
савырна.
савырн-а
савырне-а
turn-3SG
vb2-pers

According to the plot the woman jumps and is turned into a flatcake.

1 — 102


Еврей, конешне, сеҥышыш лектеш, но окса деч тореш лиеш: «Умылет, мый ӱдырамашын тӧрштымыжым ончычак паленам, вет мый тиде кином кокымшо гана ончем».

Еврей,
Еврей
еврей
Jew
no
конешне,
кон'ешне
кон'ешне
of.course
pa
сеҥышыш
сеҥыш-ыш
сеҥыш-ш
victory-ILL
no-case
лектеш,
лект-еш
лект-еш
go-3SG
vb1-pers
но
но
но
but
co
окса
окса
окса
money
no
деч
деч
деч
from
po
тореш
тореш
тореш
against
po
лиеш:
ли[й]-еш
лий-еш
be-3SG
vb1-pers
«Умылет,
Умыл-ет
умыло-ет
understand-2SG
vb2-pers
мый
мый
мый
1SG
pr
ӱдырамашын
ӱдырамаш-ын
ӱдырамаш-н
woman-GEN
no-case
тӧрштымыжым
тӧршты-мы-жы-м
тӧрштӧ-мЕ-жЕ-м
jump-PTCP.PASS-3SG-ACC
vb2-ad-poss-case
ончычак
ончыч -ак
ончыч -ак
at.first -STR
av -enc
паленам,
пал-ен-ам
пале-ен-ам
know-PST2-1SG
vb2-tense-pers
вет
вет
вет
so
pa
мый
мый
мый
1SG
pr
тиде
тиде
тиде
this
pr
кином
кино-м
кино-м
cinema-ACC
no-case
кокымшо
кокымшо
кокымшо
second
nm
гана
гана
гана
times
po
ончем».
онч-ем
ончо-ем
look-1SG
vb2-pers

The Jew, of course, wins, but doesn't want to take the money: "You know, I already knew that the woman would jump, I'm seeing this move for the second time."

1 — 103


«Мыят кокымшо гана ончем, — вашешта чукча.

«Мыят
мый-[а]т
мый-ат
1SG-and
pr-enc
кокымшо
кокымшо
кокымшо
second
nm
гана
гана
гана
times
po
ончем, —
онч-ем
ончо-ем
look-1SG
vb2-pers
вашешта
вашешт-а
вашеште-а
answer-3SG
vb2-pers
чукча.
чукча
чукча
Chukchi
no

'"I'm also seeing for the second time, - answers the Chukchi

1 — 104


— Но, шонышым, ынде ушым налын, молан кокымшо гана тӧршташ?..»

Но,
Но
но
but
co
шонышым,
шоны-ш-ым
шоно-ш-ым
think-PST1-1SG
vb2-tense-pers
ынде
ынде
ынде
now
av
ушым
уш-ым
уш-м
mind-ACC
no-case
налын,
нал-ын
нал-н
take-CVB
vb1-adv
молан
мо -лан
мо -лан
what -DAT
pr -case
кокымшо
кокымшо
кокымшо
second
nm
гана
гана
гана
times
po
тӧршташ?..»
тӧршт-аш
тӧрштӧ-аш
jump-INF
vb2-inf

'- But I thought, now she'd come to her senses, why jump again?..."

1 — 105


Вот тыгай томаша...

Вот
Вот
вот
there
pa
тыгай
тыгай
тыгай
such
ad
томаша...
томаша
томаша
commotion
no

Oh such a fuss ...

The Mari Web Project дене паша тӱҥ шотышто Вена университетын финн-угор шымлымаш пӧлкаштыже кая. Проектнан кокымшо йыжыҥже (The Mari Web Project: Phase 2) Коне фондын окса полышыж дене шукталтеш. Проект дене пашан посна ужашыже Мюнхенысе Людвиг-Максимилиан лӱмеш университетын Финн-угор да урал шымлымаш институтыштыжо ышталтеш.
Пытартыш уэмдымаш: 2024-ше ийын пеледыш тылзын 8-шe кечыштыже