ана 1. сущ. 1) мать; матушка народно-поэт. || материнский ана мәхәббәте — любовь матери; материнская любовь ана сөте — материнское молоко ана ягыннан кардәш — родственник с материнской стороны ана күңеле балада, бала күңеле далада — (посл.) мысли матери - дети, мысли детей - степи (т. е. мысли каждого поколения обращены в своё будущее) ана сөте белән кермәгән (кермәсә), тана сөте белән керми (кермәс) — (посл.) горбатого могила исправит (букв. чего не всосал с материнским молоком, того не впитаешь с коровьим) 2) самка; матка (у животных) || маточный поши анасы — самка лося корт анасы — пчелиная матка фермадагы нәсел аналары — племенные матки на ферме сарыкларның аналар саны — маточное поголовье овец 3) в притяж. ф. анасы мать, матка (у животных) бәрәннәр аналары янына йөгереп килделәр — ягнята сбежались к своей матери 4) в обращении мужа к жене анасы мать, мамочка 2. прил. 1) биол. материнский; женский ана күзәнәк — материнская клетка үсемлектәге ана чәчәкләр — женские цветки у растений 2) зоол. самка ана балык — рыба-самка • - ана аккош - ана арыслан - ана аю - ана бер, ата башка - ана болан - ана бөркет - ана буйвол - ана булу - ана бурсык - ана бүре - ана бытбылдык - ана дуңгыз - ана дөя - ана зубр - ана ишәк - ана каз - ана каптырма - ана керпе - ана кеше - ана корт - ана көртлек - ана купшыл - ана куян - ана күгәрчен - ана күркә - ана лачын - ана мәче - ана песи - ана морж - ана поши - ана сандугач - ана сайгак - ана суер - ана сыерчык - ана тавис - ана терлек - ана торна - ана төлке - ана фазан - ана кыргавыл - ана фил - ана хайван - ана чыпчык - ана чүрәкәй - ана эт - ана юлбарыс - ана ягыннан - аналарны һәм балаларны саклау - ананың бабасы •• ана итәгеннән (чабуыннан) аерыла алмау — ирон. не мочь (смочь) выйти из-под опеки (крылышка) матери; не мочь (смочь) оторваться от материнского подола ана итәгеннән төшү (аерылу) — ирон. выйти из пелёнок ана куеныннан чыкмаган (чыгып җитмәгән) — ирон. из пелёнок ещё не вышел ана сөте белән керү (сеңү) — быть впитанным с молоком матери (материнским молоком); всосать с молоком (матери); впитать с молоком матери ана теле белән — родным языком (говорить, объяснять, спрашивать и т. п.); ср. русским языком анадан туган — рождённый женщиной (от женщины) (т. е. обыкновенный, смертный) аналары бер кояшта киндер (тукмаклаган) — ирон.; шутл. под одним солнцем онучи сушили (т.е. не являются даже отдалёнными родственниками) анасы яламаган — бран. непутёвый, непутёвая анасының баласы — ирон. маменькин (мамашин, матушкин) отпрыск (дитя); весь в (свою) мать (матушку, маменьку, маму); ≈≈ какова мать, таков и отпрыск (дитя) - ана булырлык - ана булырдай - ана булырга ярарлык - ана кебек - анадан тума - анасы кызы - анасы улы - анасы малае
Ш. Н. Асылгараев, Ф. А. Ганиев, М. З. Закиев, К. М. Миннуллин, Д. Б. Рамазанова 2007: Татарско-русский словарь; Институт языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова; Kazan. (2 volumes, 726 + 728 pages, ~56000 entries)