	www.mari-language.com:	ENGLISH \| МАРЛА \| ПО-РУССКИ
Главная » Инструменты для текстового корпуса » ket͡ɕe ʃot͡ɕeʃ jydβeləʃte » 0. ont͡ɕəlmut / foreword

Инструменты для текстового корпуса - ket͡ɕe ʃot͡ɕeʃ jydβeləʃte - 0. ont͡ɕəlmut / foreword

Этот материал на данный момент доступен только на английском языке. Марийская и русская версии разрабатываются и скоро будут опубликованы.

Cyrillic | UPA | IPA

Previous Chapter | Next Chapter

[Instructions]

istorijəʃte ere təge: kalək βer gət͡ɕ βerəʃ kusnəl koʃteʃ.
amalʒe gəna tyrlø samanəʃte tyrlø lijeda.
marij-βlakat iləʃ turgəmən tyrlø ʒapəʃtəʒe ʃuko jønəsərəm uʒənət.
mutlan, kəzətse poʃkərt, odo, tatar kundemlaʃte, sβerdloβsk, perḿ oblastʲlaʃte iləʃe rodo-tukəmna-βlak utlarakʃe təʃet͡ɕən iβan groznəjən ozaŋəm nalmekʃe, marij mlandəm ruʃ kugəʒanəʃəʃ uʃəmeke, t͡ɕimarij jylaʃtəm araləme semən kajenət.
təlet͡ɕ posna, kugəʒan rosːij godəmak, βlastʲ dene kønədəmø-ʃamət͡ɕəm βujant͡ɕe semən sːəlkəʃ ale katorgəʃ koltələnət.
koləmʃo kurəm tyŋaltəʃte stoləpinən agrarnəj reforməʒo ʃuko kaləkəm erβeləʃkəla jara kijəʃe pojan mlandəlan oza lijaʃ kuməlaŋden tarβaten.
a 1930 ijlaʃte da sar det͡ɕ βarat myndər jydβel milːionlo «kalək tuʃmanəm» jyʃtø poməʃeʃəʒe aβalten.
vijaŋ ʃuʃo sot͡sializməm t͡ɕoŋəmo ʒapəʃte el politika kyʃəl ʃint͡ɕəmaʃan spet͡sialist-βlakəm raspredelenij dene pytəɲ sːr mut͡ɕko kəʃken.
ikmanaʃ, kaʒne samanən ʃke t͡ɕurijʒe.
rosːijən demokratij kornəm ojəren nalmekʃe, tide syret ikməɲar βaʃtaltən.
no βes kundeməʃke kajəʃe-tolʃo-βlak ʃagalemən ogətəl.
kəzət tə radaməʃte marij tβort͡ɕeskij intelːigent͡sijəmat ont͡ɕəktaʃ lijeʃ.
mutlan, rosːij pisateʎ uʃem t͡ɕlen, poet valerij jakimoβ ənde jatər ij jamal-nenet͡s aβtonom okrugəʃto ila da ʒurnalist paʃam əʃta.
murəzo, samodejateʎnəj kompozitor anatolij kuklin krasnojarskij krajəse eβenkij aβtonom okrugəʃto βoʒaŋən.
a teβe me, rosːij pisateʎ da ʒurnalist uʃemən t͡ɕlenʒe-βlak genːadij sabant͡seβ den jurij soloβʲjeβ, jydβel ijan okean serəʃ ʃumeʃ t͡ɕoŋeʃtəʃna.
ik ʒap gət͡ɕ t͡ɕukotkəʃkak ʒurnalist ernst petroβ kajəʃ.
a. m. goŕkij lymeʃ literaturnəj institutəm pətarəʃe igoŕ andrejeβ kəzət təgak jamal-nenet͡s aβtonom okrugəʃto paʃam əʃta.
mo βara marij tβort͡ɕeskij paʃajeŋ-βlakəm tuʃko ʃupʃeʃ, ʃyka, pokta?.ː

[Search]

0 — 1

istorijəʃte ere təge: kalək βer gət͡ɕ βerəʃ kusnəl koʃteʃ.

istorijəʃte
istorij	-əʃte
istorij	-ʃte
history	-INE
no	-case

ere

always

təge:

təge

kalək

people

βer

place

gət͡ɕ

from

βerəʃ
βer	-əʃ
βer	-ʃ
place	-ILL
no	-case

kusnəl
kusnəl	-ø
kusnəl	-ø
move	-CVB
vb1	-adv

koʃteʃ.
koʃt	-eʃ
koʃt	-eʃ
go	-3SG
vb1	-pers

In history it's always like that: people move from place to place.

0 — 2

amalʒe gəna tyrlø samanəʃte tyrlø lijeda.

amalʒe
amal	-ʒe
amal	-ʒe
cause	-3SG
no	-poss

gəna

only

tyrlø

different

samanəʃte
saman	-əʃte
saman	-ʃte
times	-INE
no	-case

tyrlø

different

lijeda.
lijed	-a
lijede	-a
be	-3SG
vb2	-pers

Just the reason is going to be different in different times.

0 — 3

marij-βlakat iləʃ turgəmən tyrlø ʒapəʃtəʒe ʃuko jønəsərəm uʒənət.

marij-βlakat
marij	-βlak	-at
marij	-βlak	-at
Mari	-PL	-and
no	-num	-enc

iləʃ

life

turgəmən
turgəm	-ən
turgəm	-n
turmoil	-GEN
no	-case

tyrlø

different

ʒapəʃtəʒe
ʒap	-əʃtə	-ʒe
ʒap	-ʃte	-ʒe
time	-INE	-3SG
no	-case	-poss

ʃuko

many

jønəsərəm
jønəsər	-əm
jønəsər	-m
inconvenience	-ACC
no	-case

uʒənət.
uʒ	-ən	-ət
uʒ	-n	-ət
see	-PST2	-3PL
vb1	-tense	-pers

Also the Maris, in the turmoil of their lives, have seen many hardships.

0 — 4

mutlan, kəzətse poʃkərt, odo, tatar kundemlaʃte, sβerdloβsk, perḿ oblastʲlaʃte iləʃe rodo-tukəmna-βlak utlarakʃe təʃet͡ɕən iβan groznəjən ozaŋəm nalmekʃe, marij mlandəm ruʃ kugəʒanəʃəʃ uʃəmeke, t͡ɕimarij jylaʃtəm araləme semən kajenət.

mutlan,
mut	-lan
mut	-lan
word	-DAT
no	-case

kəzətse

present

poʃkərt,

poʃkərt

Bashkir

odo,

odo

Udmurt

tatar

Tatar

kundemlaʃte,
kundem	-la	-ʃte
kundem	-la	-ʃte
region	-PL	-INE
no	-num	-case

sβerdloβsk,

sβerdloβsk

Sverdlovsk

perḿ

Perm

oblastʲlaʃte
oblastʲ	-la	-ʃte
oblastʲ	-la	-ʃte
oblast	-PL	-INE
no	-num	-case

iləʃe
ilə	-ʃe
ile	-ʃe
live	-PTCP.ACT
vb2	-ad

rodo-tukəmna-βlak
rodo-tukəm	-na	-βlak
rodo-tukəm	-na	-βlak
relative	-1PL	-PL
no	-poss	-num

utlarakʃe
utla	-rak	-ʃe
utla	-rak	-ʒe
more	-COMP	-3SG
av	-deg	-poss

təʃet͡ɕən

from.here

iβan

Ivan

groznəjən
groznəj	-ən
groznəjən	-n
Grozny	-GEN
na	-case

ozaŋəm
ozaŋ	-əm
ozaŋ	-m
Kazan	-ACC
pn	-case

nalmekʃe,
nal	-mek	-ʃe
nal	-mek	-ʒe
take	-CVB.PRI	-3SG
vb1	-adv	-poss

marij

Mari

mlandəm
mlandə	-m
mlande	-m
land	-ACC
no	-case

ruʃ

Russian

kugəʒanəʃəʃ
kugəʒanəʃ	-əʃ
kugəʒanəʃ	-ʃ
state	-ILL
no	-case

uʃəmeke,
uʃə	-meke
uʃo	-meke
join	-CVB.PRI
vb2	-adv

t͡ɕimarij

adherent.of.Mari.Traditional.Religion

jylaʃtəm
jyla	-ʃt	-əm
jyla	-ʃt	-m
custom	-3PL	-ACC
no	-poss	-case

araləme
aralə	-me
arale	-me
defend	-PTCP.PASS
vb2	-ad

semən

kajenət.
kaj	-en	-ət
kaje	-en	-ət
go	-PST2	-3PL
vb2	-tense	-pers

For example, our relatives living in the current Bashkir, Udmurt and Tatar lands as well as the districts of Sverdlovsk and Perm, mostly from here left after Ivan the Terrible had conquered Kazan, after the Mari lands were integrated into the Russian state with the protection of the Mari pagan customs and traditions.

0 — 5

təlet͡ɕ posna, kugəʒan rosːij godəmak, βlastʲ dene kønədəmø-ʃamət͡ɕəm βujant͡ɕe semən sːəlkəʃ ale katorgəʃ koltələnət.

təlet͡ɕ

from.this

posna,

posna

separate

kugəʒan
kugəʒa	-n
kugəʒa	-an
czar	-with
no	-deriv.ad

rosːij

Russia

godəmak,
godəm	-ak
godəm	-ak
during	-STR
po	-enc

βlastʲ

authority

dene

with

kønədəmø-ʃamət͡ɕəm
kønə	-dəmø	-ʃamət͡ɕ	-əm
kønø	-dəme	-ʃamət͡ɕ	-m
agree	-PTCP.NEG	-PL	-ACC
vb2	-ad	-num	-case

βujant͡ɕe

wild

semən

sːəlkəʃ
sːəlkə	-ʃ
sːəlke	-ʃ
exile	-ILL
no	-case

ale

aʎe

katorgəʃ
katorgə	-ʃ
katorgo	-ʃ
penal.servitude	-ILL
no	-case

koltələnət.
koltəl	-ən	-ət
koltəl	-n	-ət
send	-PST2	-3PL
vb1	-tense	-pers

In addition to this, in the time of tsarist Russia, those who didn't agree with the power were sent into exile as rebels or into penal servitude.

0 — 6

koləmʃo kurəm tyŋaltəʃte stoləpinən agrarnəj reforməʒo ʃuko kaləkəm erβeləʃkəla jara kijəʃe pojan mlandəlan oza lijaʃ kuməlaŋden tarβaten.

koləmʃo

twentieth

kurəm

century

tyŋaltəʃte
tyŋaltəʃ	-te
tyŋaltəʃ	-ʃte
beginning	-INE
no	-case

stoləpinən
stoləpin	-ən
stoləpinən	-n
Stolypinyn	-GEN
na	-case

agrarnəj

agrarian

reforməʒo
reformə	-ʒo
reformo	-ʒe
reform	-3SG
no	-poss

ʃuko

many

kaləkəm
kalək	-əm
kalək	-m
people	-ACC
no	-case

erβeləʃkəla
erβel	-əʃkə	-la
erβel	-ʃke	-la
east	-ILL	-STR
no	-case	-enc

jara

vacantly

kijəʃe
kijə	-ʃe
kije	-ʃe
lie	-PTCP.ACT
vb2	-ad

pojan

rich

mlandəlan
mlandə	-lan
mlande	-lan
land	-DAT
no	-case

oza

owner

lijaʃ
lij	-aʃ
lij	-aʃ
be	-INF
vb1	-inf

kuməlaŋden
kuməl	-aŋ	-d	-en	-ø
kuməl	-aŋ	-de	-en	-ø
mood	-TRANS	-CAUS	-PST2	-3SG
no	-deriv.v	-deriv.v	-tense	-pers

tarβaten.
tarβat	-en	-ø
tarβate	-en	-ø
move	-PST2	-3SG
vb2	-tense	-pers

At the beginning of the 20th century Stolypin's agrarian reform moved many people to the East to make them masters of lands that were lying empty.

0 — 7

a 1930 ijlaʃte da sar det͡ɕ βarat myndər jydβel milːionlo «kalək tuʃmanəm» jyʃtø poməʃeʃəʒe aβalten.

and

1930

ijlaʃte
ij	-la	-ʃte
ij	-la	-ʃte
year	-PL	-INE
no	-num	-case

and

sar

war

det͡ɕ

from

βarat
βara	-t
βara	-at
then	-and
av	-enc

myndər

distant

jydβel

north

milːionlo

millions

«kalək

kalək

people

tuʃmanəm»
tuʃman	-əm
tuʃman	-m
enemy	-ACC
no	-case

jyʃtø

cold

poməʃeʃəʒe
poməʃ	-eʃ	-əʒe
poməʃ	-eʃ	-ʒe
bosom	-LAT	-3SG
no	-case	-poss

aβalten.
aβalt	-en	-ø
aβalte	-en	-ø
grasp	-PST2	-3SG
vb2	-tense	-pers

In the 1930s and after the war, millions of "enemies of the people" were sent into the cold of the Far North.

0 — 8

vijaŋ ʃuʃo sot͡sializməm t͡ɕoŋəmo ʒapəʃte el politika kyʃəl ʃint͡ɕəmaʃan spet͡sialist-βlakəm raspredelenij dene pytəɲ sːr mut͡ɕko kəʃken.

vijaŋ
vijaŋ	-ø
βijaŋ	-ø
grow.stronger	-CVB
vb1	-adv

ʃuʃo
ʃu	-ʃo
ʃu	-ʃe
reach	-PTCP.ACT
vb1	-ad

sot͡sializməm
sot͡sializm	-əm
sot͡sializm	-m
socialism	-ACC
no	-case

t͡ɕoŋəmo
t͡ɕoŋə	-mo
t͡ɕoŋo	-me
build	-PTCP.PASS
vb2	-ad

ʒapəʃte
ʒap	-əʃte
ʒap	-ʃte
time	-INE
no	-case

land

politika

politike

politics

kyʃəl

upper

ʃint͡ɕəmaʃan
ʃint͡ɕə	-maʃ	-an
ʃint͡ɕe	-maʃ	-an
know	-NMLZ	-with
vb2	-deriv.n	-deriv.ad

spet͡sialist-βlakəm
spet͡sialist	-βlak	-əm
spet͡sialist	-βlak	-m
specialist	-PL	-ACC
no	-num	-case

raspredelenij

distribution

dene

with

pytəɲ

complete

sːr

SSSR

mut͡ɕko

completely

kəʃken.
kəʃk	-en	-ø
kəʃke	-en	-ø
throw	-PST2	-3SG
vb2	-tense	-pers

When building developed socialism, the country's politics spread highly educated specialists on assigmnents across the entire USSR.

0 — 9

ikmanaʃ, kaʒne samanən ʃke t͡ɕurijʒe.

ikmanaʃ,

ikmanaʃ

in.a.word

kaʒne

each

samanən
saman	-ən
saman	-n
times	-GEN
no	-case

ʃke

REFL

t͡ɕurijʒe.
t͡ɕurij	-ʒe
t͡ɕurij	-ʒe
face	-3SG
no	-poss

In one word, each period has its own face.

0 — 10

rosːijən demokratij kornəm ojəren nalmekʃe, tide syret ikməɲar βaʃtaltən.

rosːijən
rosːij	-ən
rosːij	-n
Russia	-GEN
pn	-case

demokratij

democracy

kornəm
kornə	-m
korno	-m
road	-ACC
no	-case

ojəren
ojər	-en
ojəro	-en
separate	-CVB
vb2	-adv

nalmekʃe,
nal	-mek	-ʃe
nal	-mek	-ʒe
take	-CVB.PRI	-3SG
vb1	-adv	-poss

tide

this

syret

picture

ikməɲar

some

βaʃtaltən.
βaʃtalt	-ən	-ø
βaʃtalt	-n	-ø
change	-PST2	-3SG
vb1	-tense	-pers

After Russia chose the path of democracy, this picture changed a bit.

0 — 1ː

no βes kundeməʃke kajəʃe-tolʃo-βlak ʃagalemən ogətəl.

but

βes

different

kundeməʃke
kundem	-əʃke
kundem	-ʃke
region	-ILL
no	-case

kajəʃe-tolʃo-βlak
kajəʃe-tolʃo	-βlak
kajəʃe-tolʃo	-βlak
casual.visitor	-PL
no	-num

ʃagalemən
ʃagal	-em	-ən
ʃagal	-em	-n
little	-TRANS	-CVB
ad	-deriv.v	-adv

ogətəl.
og	-ət	-əl	-ø
og	-ət	-ul	-ø
NEG	-3PL	-be	-CNG
vb	-pers	-vb	-conn

However, migrants to other places did not become fewer.

0 — 12

kəzət tə radaməʃte marij tβort͡ɕeskij intelːigent͡sijəmat ont͡ɕəktaʃ lijeʃ.

kəzət

now

tə

this

radaməʃte
radam	-əʃte
radam	-ʃte
row	-INE
no	-case

marij

Mari

tβort͡ɕeskij

creative

intelːigent͡sijəmat
intelːigent͡sij	-əm	-at
intelːigent͡sij	-m	-at
intelligentsia	-ACC	-and
no	-case	-enc

ont͡ɕəktaʃ
ont͡ɕə	-kt	-aʃ
ont͡ɕo	-kte	-aʃ
look	-CAUS	-INF
vb2	-deriv.v	-inf

lijeʃ.
lij	-eʃ
lij	-eʃ
be	-3SG
vb1	-pers

Now, in this framework, the Mari creative intelligencija can be highlighted.

0 — 13

mutlan, rosːij pisateʎ uʃem t͡ɕlen, poet valerij jakimoβ ənde jatər ij jamal-nenet͡s aβtonom okrugəʃto ila da ʒurnalist paʃam əʃta.

mutlan,
mut	-lan
mut	-lan
word	-DAT
no	-case

rosːij

Russia

pisateʎ

writer

uʃem

union

t͡ɕlen,

t͡ɕlen

part

poet

valerij

Valeriy

jakimoβ

Yakimov

ənde

now

jatər

much

year

jamal-nenet͡s
jamal-	nenet͡s
jamal	nenet͡s
Yamal	Nenets
na	no

aβtonom

autonomous

okrugəʃto
okrug	-əʃto
okrug	-ʃte
okrug	-INE
no	-case

ila
il	-a
ile	-a
live	-3SG
vb2	-pers

and

ʒurnalist

journalist

paʃam
paʃa	-m
paʃa	-m
work	-ACC
no	-case

əʃta.
əʃt	-a
əʃte	-a
do	-3SG
vb2	-pers

For example, the poet Valeri Yakimov, member of the Russian writers' union, has now been living in the Yamal-Nenets Autonomous Okrug for some years and works as a journalist.

0 — 14

murəzo, samodejateʎnəj kompozitor anatolij kuklin krasnojarskij krajəse eβenkij aβtonom okrugəʃto βoʒaŋən.

murəzo,

murəzo

singer

samodejateʎnəj

amateur

kompozitor

composer

anatolij

Anatoliy

kuklin

Kuklin

krasnojarskij

Krasnoyarskiy

krajəse
kraj	-əse
kraj	-se
krai	-ADJ
no	-deriv.ad

eβenkij

Evenkiy

aβtonom

autonomous

okrugəʃto
okrug	-əʃto
okrug	-ʃte
okrug	-INE
no	-case

βoʒaŋən.
βoʒ	-aŋ	-ən	-ø
βoʒ	-aŋ	-n	-ø
root	-TRANS	-PST2	-3SG
no	-deriv.v	-tense	-pers

The singer and freelance composer Anatoliy Kuklin has settled down in Krasnoyarsk district of the autonomous Evenki okrug.

0 — 15

a teβe me, rosːij pisateʎ da ʒurnalist uʃemən t͡ɕlenʒe-βlak genːadij sabant͡seβ den jurij soloβʲjeβ, jydβel ijan okean serəʃ ʃumeʃ t͡ɕoŋeʃtəʃna.

and

teβe

here

me,

1PL

rosːij

pisateʎ

ʒurnalist

uʃemən
uʃem	-ən
uʃem	-n
union	-GEN
no	-case

t͡ɕlenʒe-βlak
t͡ɕlen	-ʒe	-βlak
t͡ɕlen	-ʒe	-βlak
part	-3SG	-PL
no	-poss	-num

genːadij

Gennadiy

sabant͡seβ

Sabancev

den

and

jurij

Yuriy

soloβʲjeβ,

soloβʲjeβ

Solov'yev

jydβel

north

ijan
ij	-an
ij	-an
ice	-with
no	-deriv.ad

okean

ocean

serəʃ
ser	-əʃ
ser	-ʃ
shore	-ILL
no	-case

ʃumeʃ
ʃu	-meʃ
ʃu	-meʃ
reach	-CVB.FUT
vb1	-adv

t͡ɕoŋeʃtəʃna.
t͡ɕoŋeʃtə	-ʃ	-na
t͡ɕoŋeʃte	-ʃ	-na
fly	-PST1	-1PL
vb2	-tense	-pers

So we, the members of the members of the Russian authors' union, Gennadij Sabancev and Yurij Solovev, flew up to the shores of the Arctic Ocean.

0 — 16

ik ʒap gət͡ɕ t͡ɕukotkəʃkak ʒurnalist ernst petroβ kajəʃ.

one

ʒap

time

gət͡ɕ

from

t͡ɕukotkəʃkak
t͡ɕukotkə	-ʃk	-ak
t͡ɕukotka	-ʃke	-ak
Chukotka	-ILL	-STR
na	-case	-enc

ʒurnalist

journalist

ernst

Ernst

petroβ

Petrov

kajəʃ.
kajə	-ʃ	-ø
kaje	-ʃ	-ø
go	-PST1	-3SG
vb2	-tense	-pers

The journalist Ernst Petrov went to Chukotka a little while later.

0 — 17

a. m. goŕkij lymeʃ literaturnəj institutəm pətarəʃe igoŕ andrejeβ kəzət təgak jamal-nenet͡s aβtonom okrugəʃto paʃam əʃta.

goŕkij

Goŕkiy

lymeʃ
lym	-eʃ
lym	-eʃ
name	-LAT
no	-case

literaturnəj

literary

institutəm
institut	-əm
institut	-m
institute	-ACC
no	-case

pətarəʃe
pətarə	-ʃe
pətare	-ʃe
finish	-PTCP.ACT
vb2	-ad

igoŕ

Igoŕ

andrejeβ

Andreyev

kəzət

now

təgak

like.this

jamal-nenet͡s
jamal-	nenet͡s
jamal	nenet͡s
Yamal	Nenets
na	no

aβtonom

autonomous

okrugəʃto
okrug	-əʃto
okrug	-ʃte
okrug	-INE
no	-case

paʃam
paʃa	-m
paʃa	-m
work	-ACC
no	-case

əʃta.
əʃt	-a
əʃte	-a
do	-3SG
vb2	-pers

Igor Andreev, who graduated from the M. Gorki Literary Institute, now works in the Yamal-Nenets Autonomous Okrug

0 — 18

mo βara marij tβort͡ɕeskij paʃajeŋ-βlakəm tuʃko ʃupʃeʃ, ʃyka, pokta?.ː

what

βara

then

marij

Mari

tβort͡ɕeskij

creative

paʃajeŋ-βlakəm
paʃajeŋ	-βlak	-əm
paʃajeŋ	-βlak	-m
worker	-PL	-ACC
no	-num	-case

tuʃko

there

ʃupʃeʃ,
ʃupʃ	-eʃ
ʃupʃ	-eʃ
pull	-3SG
vb1	-pers

ʃyka,
ʃyk	-a
ʃykø	-a
push	-3SG
vb2	-pers

pokta?.ː
pokt	-a
pokto	-a
drive	-3SG
vb2	-pers

So what pulls, pushes, and drives Mari creative workers then?..


Работа над проектом The Mari Web Project главным образом проходит на отделении финно-угорских исследований Венского университета. Вторая стадия нашего проекта The Mari Web Project: Phase 2 возможна благодаря финансовой поддержке Фонда Коне. Часть работы над проектом проводится в Институте финно-угорских и уральских исследований Мюнхенского университета Людвига-Максимилиана.
Последнее обновление: 8 июня 2024 года